156
Hayvon hujayralari muhandisligi
Hayvon hujayrasidan maqsadli mahsulotlarni olishning samarali usuli -
gibrid hujayralami hosil qilishga asoslangandir. Bunga misol tariqasida
gibridom hujayralami keltirish mumkin. Mazkur
usulda Blimfosit hujayra va
rak hujayralari o‘zaro umumlashtiriladi. Aynan, shu metodologiya asosida
taloq hujayrasi bilan mieloma (qon sistemasi kasalligi - leykozlaming bir turi,
kasallik ko‘mikning genetik o'zgargan plazmatik mieloma hu
jayralarini
ko‘payib ketishi, suyak, qon yaratish, siydik ajratish tizimlari izdan
chiqadigan og‘ir kasallik).
Hujayralari birlashtirilib, gibridom hujayralar
yaratilgan. Hosil bo‘lgan gibridomlar taloqda antitela yoki antitana
sintezlaydigan, mielomlardan
esa to‘xtovsiz o‘sish va boiinish xususiyatlarini
qabul qilgan. Mazkur usul asosida hozirgi kunda tibbiyotda va biologiya
fanida keng qo‘llanadigan monoklonal antitelalar (mk AT) olinishi yo‘lga
qo‘yilgan.
Hozirgi kunda monoklonal
antitelalar olinish usul
i yaratilgan bo‘lib,
immunokomplement hujayralar va shu bilan birga mielom hujayralar asosida
gibrid hujayra olish orqali amalga oshiriladi. Monoklonal antitelalar aynan bir
antigen spetsifikligi bilan xarakterlanadi. Shu sababli, ushbu jarayonda,
sichqonl
arga ma’lum bir antigen yuborilib, antitanalar olinadi. Antitanalarni
sichqon
organizmida B-plazmatik, Blimfotsitlar polietilenglikol ishtirokida
mielom hujayralar ishlab chiqaradi. Shu sababli B-limfotsit ajratilib, mielom
hujayra bilan o‘zaro qo'shiladil
ar. Tajribaning shartlaridan biri shu boMishi
kerakki, 40-
50% polietilenglikol yoki 7,5% dimetilsulfoksid ta’sirida
hujayralar o‘zaro birlashadi. Natijada gibrid hujayralar hosil bo‘ladi. Yuqorida
qayd etilgan moddalar ta’sirida gibrid hujayralar soni ortadi. Hosil bo‘lgan
gibrid hujayralami, boshqa gibridlanmagan hujayralair
tarkibidan ajratib olish
uchun ushbu hujayralar NAT- ozuqa muhitida seleksiya qilinadi.
NAT-ozuqa muhiti tarkibida gipoksantin, aminopterin va timidin kabi
moddalar mavjuddir. Bu o‘rinda shuni aytib o‘tish kerakki, aminopterin taloq
huayralarida (boshqa hujayralarda ham) boMinadigan, va DNK sintezida
157
ishtirok etadigan gipoksantinfosforiboziltransferaza
fermentini ingibirlash
xususiyatiga egadir.
Shu sababli gibrid hujayralar olish jarayonida taloq hujayralariga, (ular
NAT-ozuqa muhitida halok bo'lmasligi uchun) ular noqulay sharoitda faoliyat
ko‘rsatishlari uchun yuqorida aytib o ‘tilgan ferment geni kiritiladi.
NAT-
ozuqa muhitida mielom va boshqa hujayralar halok bo‘ladi. Ushbu
muhitda
faqat gibrid hujayralar faoliyat ko‘rsatadilar. Hosil bo‘lgan gibrid
klonlar monoklonal antitelalami ishlab chiqaradi.
