4
kabi sohalar mutaxassislari uchun – kompyuterni tashkil qiluvchi apparat
va dasturiy vositalarini birgalikda o‘rganish maqsadga muvofiq ekan.
Kompyuterning apparat va dasturiy vositalarini birgalikda o‘rganish
deganda, kompyuter va kompyuter tarkibiga kiradigan qurilmalarni qanday
tuzilganligi bilan birga, ularda ma’lumotlarni
ishlash jarayonlari qanday
amalga oshirilishini ham o‘rganish tushuniladi. Bunda ma’lumotlarni
ishlash dasturlari qanday algoritmlar asosida tuzilganligi, ushbu
algoritmlarni so‘z bilan ifodalashdan tortib, to amaliy dastur sifatida
shakllanish bosqichlarini mukammal bilish kerak bo‘ladi.
Ushbu o‘quv qo‘llanmaning birinchi bobida zamonaviy kompyuter
arxitekturasiga oid asosiy tushunchalar, hamda
kompyuterning raqamli va
mantiqiy asoslariga oid ma’lumotlar keltiriladi. Unda kompyuterning
apparat ta’minoti hisoblangan raqamli mantiqiy sath ob’ektlari – ventillar,
oddiy mantiqiy funksiyalarni bajaruvchi elementlar, xotira elementlari
hisoblangan triggerlar, ular asosida qurilgan registrlar qanday tuzilganligi
va ularning kompyuter arxitekturasida tutgan o‘rni haqida tushuntirishlar
beriladi.
Ikkinchi bobda kompyuterning
asosiy va yordamchi xotira
qurilmalari qanday tuzilganliklari haqida so‘z yuritiladi. Bunda asosiy
e’tibor ikkilik ko‘rinishda ifodalangan ma’lumotlarni xotiraga yozish,
saqlash, adreslash va xotiraga murojaat qilish qanday amalga oshirilganligi
ko‘rib chiqiladi.
Uchinchi bobda kompyuterlar protsessorlarning tuzilishlari va qanday
ishlashlarini tushuntirish amalga oshirilgan. Unda sakkiz, o‘n olti va o‘ttiz
ikki razryadli protsessorlarning tuzilishlari va qanday ishlashlari ularni
o‘zaro taqqoslashlar bilan keltirilgan. Ushbu bobda zamonaviy
kompyuterlar protsessorlari – Intel Core i7, UltraSPARC III, OMAP4430
va ATmega168 protsessorlari, hamda parallel
kompyuter arxitekturalariga
oid ma’lumotlar bilan ham tanishtiriladi.
To‘rtinchi bob Assembler tilida dasturlash asoslarini o‘rganishga
bag‘ishlanadi. Unda asosiy e’tibor Assembler tilida yozilgan dasturlarni
o‘rganish va tuzish asosida kompyuter arxitekturasining tuzilishini qanday
ekanligini mukammalroq tushinib olish mumkinligi ta’kidlangan.
Beshinchi bobda kompyuterga ma’lumotlarni kiritish-chiqarish
arxitekturasi, kompyuterning shinalari va ularning ishlash tamoillari haqida
so‘z yuritilgan. Hozirda ishlab chiqarilayotgan kompyuterlarda
5
qo‘llanilayotgan PCI, PCI Exspress va USB shinalarining tuzilishlari va
xususiyatlari ko‘rib chiqilgan.
