3
GİRİŞ
Uçuşların təhlükəsizlik tələblərinə uyğun
olaraq hava
gəmisinin avadanlıqlarının fasiləsiz olaraq təkmilləşdirilməsi
aviasiya cihazlarının da müasir tələblər əsasında yenidən işlən-
məsini şərtləndirir. Cihaz avadanlıqları hava gəmilərinin (HG)
bort aviasiya avadanlıqlarının mühüm tərkib hissəsidir. Belə ki,
cihaz avadanlıqları uçuşda HG-nin hərəkətini və fəzada
vəziyyətini, aviasiya mühərriklərinin işini, həyat təminatı
sistemlərinin, təhlükəli uçuş rejimləri haqqında xəbərdarlıq,
imtina haqqında siqnalizasiya və digər sistemlərin işini
xarakterizə edən parametrlər haqqında informasiyanın alın-
masını yerinə yetirir. Bu məlumatlar uçuş tapşırığının
təhlükəsiz yerinə yetirilməsi və onun təmini üçün güc
qurğularının (GQ) iş rejimlərinə nəzərat və uçuşun əl ilə və ya
avtomatik idarə edilməsi üçün istifadə olunur.
Müasir aviasiya cihazlarında bütün
informasiyalar kom-
binə edilmiş indikatorlara çıxarılır. Bu indikatorlar pilota bütün
məlumatlara bir displeydə baxmağa imkan verir. Uçuşun
rəqəmli idarəetmə sistemləri və çoxfunksiyalı
indikatorlar
pilota təyyarənin məkanda vəziyyəti və yeri haqqında ən
düzgün məlumatı verir. Kombinə edilmiş indikatorun yeni tipi
olan proyeksiya edilmiş displey təyyarənin ön şüşəsində
cihazın göstərişini əks etdirməyə imkan verir. Belə indikasiya
sistemi yalnız hərbi təyyarələrdə deyil, həmçinin son dövrlərdə
istehsal olunan mülki təyyarələrdə də tətbiq edilir.
Aviasiya cihazları müxtəlif cihaz qruplarını özündə
birləşdirir. Bunlara pilotaj-naviqasiya cihazları, güc qurğu-
sunun işinə nəzarət cihazları və başqa cihazlar aiddir. Pilotaj-
naviqasiya cihazları öz növbəsində aerometrik cihazları, giro-
skopik cihazları, naviqasiya qurğuları və sistemlərini özündə
birləşdirir. Naviqasiya və kurs sistemləri ayrıca olaraq aviasiya
cihazları və ölçmə sistemlərinə daxildir. Aerometrik və
giroskopik cihazlarının, güc qurğularının işinə nəzarət
cihaz-
4
larının göstəriciləri birbaşa uçuşların təhlükəsizliyinə təsir edir.
Qəza şəraitində informasiyanin etibarlı verilməsini təmin
etmək məqsədi ilə onlara xüsusi tələblər irəli sürülür. Ona görə
də bu qrup cihazların yaradılmasında və təkmilləşdirilməsində
çalışırlar ki, onlar öz avtonomluğunu saxlasınlar.
Aviasıyanın inkişafı ilə HG-nin idarə edilməsi üçün
verilən tapşırıqların mürəkkəbləşməsi və sayının artması
uçuşun informasiya təlabatının xeyli dərəcədə yüksəlməsinə
gətirib çıxarmışdır. Müasir HG-nin istismar xarakteristikaları
yalnız onun planerinin və mühərrikinin texniki səviyyəsi ilə
deyil, həm də təyyarənin bort avadanlığının və
onun cihaz
kompleksinin mükəmməlliyi ilə məyyən edilir. Bu avadanlıqlar
yüksək dəqiqlikli dördölçülü naviqasiyanı, mürəkkəb meteo-
şəraitdə HG-nin enməsini, bort qurğularının diaqnostikasını,
imtinasının lokallaşdırılmasını və heyətin informasiya yükünün
azaldılmasını təmin etməlidir.
