15
3.Cihazın qeyri-dəqiq hazırlanması hesabına
yaranan
xətalar.
4. Cihazın özündə yaranan küylər - .
Bütün bunları nəzərə almaqla çevrilmə funksiyasını
aşağıdakı
kimi yazmaq olar
y(t )= F [
x ,
, q(
)
]
. (1. 2)
burada
, q(
), vektorlardır.
Şək. 1.1-də bu asılılığı təsvir edən
funksional sxem
verilmişdir. Duyğacların qurulması prinsipləri dedikdə elə
strukturlu prinsipial sxemin işlənməsi nəzərdə
tutulur ki,
cihazlara qoyulan bütün tələbləri ödəmiş olsun. Belə tələblər
aşağıdakılardır:
Şək. 1.1. Cihazın funksional sxemi.
1. Sxem işlənərkən müasir element bazasından istifadə
olunmalıdır.
2.
Cihazqayırma
sahəsində
mütərəqqi
inkişaf
istiqamətləri nəzərə alınmalıdır.
3. Sxemin işlənməsində mümkün ola biləcək
variant-
lardan ən optimalı seçilməlidir.
Duyğaclara qoyulan ümumi tələblər aşağıdakılardır:
1. Cihazın xətaları buraxılan həddən çox olmamalıdır. Bu
qiymət duyğacın tətbiq sahəsindən və onun düzəldilməsinin
texniki imkanlarından asılıdır.
2. İstismar zamanı yaranan xətalar
avtomatik olaraq
aradan qaldırılmalıdır.
16
3. Duyğacın elementləri imkan daxilində həssas olmalıdır
və ora daxil olan sonrakı elementlər əvvəlkindən daha çox
enerji tələb etməməlidir.
4. Duyğac kifayət qədər həssaslığa malik olmalıdır,
etibarlı olmalıdır, az enerji tələb etməlidir, kiçik qabarit
ölçülərinə və az çəkiyə malik olmalıdır.
Cihazı qurarkən bu prosesi aşağıdakı mərhələlərə bölmək
olar.
1. Ölçmə metodunun seçilməsi və bu metoda uyğun
qanunauyğunluğun düsturunun çıxarılması
Z=(x)
burada
x - ölçülən kəmiyyət,
z - dolayı ölçülən kəmiyyətdir.
Misal:
H - hündürlüyü barometrik üsulla ölçərkən
təyyarənin uçduğu hündürlüklə atmosfer təzyiqi
P
H
aşağıdakı
ifadə ilə müəyyən
olunur
1
0
0
1
R
H
H
p
p
T
=
−
.
burada
H=x, P
H
=Z.
, P
0
, T
0
, R isə dəyişməzliyi qəbul olunan
kəmiyyətlərdir.
2. Duyğacın struktur sxeminin tərtib edilməsi. Sxem
özündə bloklar yığınını birləşdirir. Bloklar isə özlüyündə
ölçülən siqnalın elementar çevirmələrini həyata keçirir.
3. Blokların və ümumiyyətlə duyğacın statik və dinamik
xarakteristikalarının təyin edilməsi və bu xarakteristikaların
bizə lazım olan xarakteristika ilə müqayisəsi.
4. Struktur sxemin prinsipial elektrik sxemi şəklində
texniki reallaşdırılması.
Cihazın struktur sxemi bir tərəfdən informasiyanın
elementar çevrilmələrini həyata keçirən şəbəkələr yığınını,
digər tərəfdən isə statik və dinamik ötürmə xüsusiyyətlərini
əks etdirməlidir.
