19
Ardıcıl birləşməli dövrə üçün:
W(S) = W
1
(S) · W
2
(S) ··· W
n
(S)
S = S
1
· S
2
··· S
n
(1.5)
Paralel birləşmə üçün:
W(S) = W
1
(S) + W
2
(S) + ··· + W
n
(S) =
=
n
i
i
W
1
=
=
+
+
+
=
n
i
i
n
S
S
S
S
S
1
2
1
(1.6)
Birbaşa çevirməli ölçü cihazları sadə olur və aviasiyada
geniş istifadə edilir. Bunlara aşağıdakılar aiddir:
Əksər təzyiqölçənlər, termoelektrik termometrlər, maqnit
induksiya taxometrləri və s.
Nümunə kimi termoelektrik
termometrin struktur
sxeminə baxaq (şək. 1.3a). Bu cihazda əvvəlcə temperaturun -
e.h.q-nə –
e, sonra e.h.q. dolaqda cərəyana –
I çevrilir
və
nəhayət sarğıda yaranan cərəyanla maqnit sahəsinin qarşılıqlı
təsiri nəticəsində əqrəbin dönməsi
-φ baş verir. Beləliklə,
siqnalların çevrilmələri dövrəsi
→
→
→
I
e
münasibəti
ilə ifadə
olunur ki, bunu da üç şəbəkə şəkilində təsvir etmək
olar (Şək. 1.3b): termocütlə (TC), ölçü sxemi ilə (ÖS) və
göstərici (G) kimi istifadə olunan qalvanometrlə (Q) .
Struktur sxemi təşkil edən şəbəkələr detektəedici
xüsusiyyətə malik olmalıdır, yəni siqnalı girişdən çıxışa
müəyyən əmsalla ötürməlidirlər.
Şəbəkələrin ötürmə xüsusiyyətləri ötürmə funksiyaları
ilə, statik rejimdə isə həssaslıqla səciyyələnir. İstənilən
dinamik
sistemin qurulması üçün məhdud sayda elementar şəbəkə
vardır və bunlar aşağıdakılardır: gücləndirici, ləngidici,
diferensiallayıcı, inteqrallayıcı, rəqsedici və fokuslayıcı.
Misal
üçün, termoelektrik termometrin struktur sxemində (şək.1.3c)
20
TC elementar şəbəkəsi ləngidici
S
1
/(
p
+1); S
2
– elementar
şəbəkəsi gücləndirici və G – elementar şəbəkəsi rəqsedicidir.
.
)
dp
2
p
/(
S
2
0
0
2
2
0
3
ω
ω
ω
+
+
Avtomatik idarəetmə sistemlərində (AİS)
informasiya-
ölçmə sistemləri və kompleksləri, aviasiya cihazlarının karetor-
larında və s. bilavasitə iştirak edib, ölçmə informasiya siqnalı
hasil edən qurğudur.
İnformasiya-ölçmə sistemləri AİS –də istifadə üçün
əlverişli formada olan ölçmə informasiyanı siqnalın
hasili
üçün nəzərdə tutulmuş öz aralarında rabitə kanalları ilə birləşən
aperatorun bilavasitə mənimsənilməsin imkan verən funksion
birləşmiş ölçü vasitələri və köməkçi qurğuların toplusudur.
Onun reallaşdırılması zamanı ayrı-ayrı cihazların əvə-
zinə zəruri fiziki kəmiyyətləri hər hansı bir universal kəmiyətə
çevirən (məs: gərginliyə) lazimi miqdarda quraşdırılır. Bundan
sonra informasiyanın kanallar üzrə ötürülməsi, ölçmə
nəticələrinin kamutasiyası və emalı xüsusiləşdirilmiş
hesab-
lama qurğularında (EHM) verilmiş alqoritmlə təşkil olunur.
