Muammoli ta’limning nazariy asoslari




Download 1,01 Mb.
Pdf ko'rish
bet9/13
Sana19.05.2024
Hajmi1,01 Mb.
#243968
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   13
Bog'liq
DArUdm5g0TmHFGVGBdDplRXnx8NbfDiCdDUVLEX6

Muammoli ta’limning nazariy asoslari 
Muammoli ta’lim texnologiyalari o‘quvchi faoliyatini faollashtirish va 
jadallashtirishga asoslangan. Muammoli ta’lim texnologiyasining asosi – insonning 
fikrlashi muammoli vaziyatni hal etishdan boshlanishi hamda uning muammolarni 
aniqlash, tadqiq etish va yechish qobiliyatiga ega ekanligidan kelib chiqadi. 
Muammoli ta’lim o‘quvchilarning ijodiy tafakkuri va ijodiy qobiliyatlarini 
o‘stirishda jiddiy ahamiyatga ega.
Muammoli ta’limning bosh maqsadi – o‘quvchilarning o`rganilayotgan 
mavzuga doir muammolarni to‘liq tushunib yetishiga erishish va ularni hal eta 
olishga o‘rgatishdan iborat. Muammoli ta’limni amaliyotda qo‘llashda asosiy 
masalalardan biri o‘rganilayotgan mavzu bilan bog‘liq muammoli vaziyat 
yaratishdan iborat.
Turli o‘quv fanlari bo‘yicha o‘qituvchilar darslar jarayonida muammoli 
vaziyatlar hosil qilishni va ularni yechish usullarini oldindan ko‘zda tutishlari kerak.
Muammoli vaziyat yaratish usullari:
- o‘qituvchi o‘quvchilarga dars mavzusi bilan bog‘liq ziddiyatli holatni 
tushuntiradi va uni yechish yo‘lini topishni taklif qiladi; 
- bir masalaga doir turli nuqtayi nazarlarni bayon qiladi; 
- hal etish uchun yetarli bo‘lmagan yoki ortiqcha ma’lumotlar bo‘lgan yoki 
savolning qo‘yilishi noto‘g‘ri bo‘lgan masalalarni yechishni taklif etadi va 
boshqalar.
Muammoli vaziyatni hal etish darajalari: 
-o‘qituvchi muammoni qo‘yadi va o‘zi yechadi; 
-o‘qituvchi muammoni qo‘yadi va uning yechimini o‘quvchilar bilan 
birgalikda topadi; 
-o‘quvchilarning o‘zlari muammoni qo‘yadilar va uning yechimini topadilar. 
Muammoli vaziyatni yechishda qo‘llaniladigan usullar: 
- muammoni turli nuqtayi nazardan o‘rganish, tahlil qilish; 
- solishtirish, umumlashtirish; 
- faktlarni aniqlash va qiyoslash; 
- vaziyatga bog‘liq xulosalar chiqarish; 
- o‘quvchilarning o‘zlari aniq savollar qo‘yishi va boshqalar. 
Muammoli ta’lim texnologiyasi juda qadim zamonlardan shakllanib 
kelmoqda. Jumladan, qadimgi Grestiyada muammoli savol-javoblar, qadimgi 
Hindiston va Xitoyda muammoli bahs-munozaralardan keng foydalanilgan. 
Muammoli ta’limni amerikalik psixolog, faylasuf va pedagog Dj. Dyui 1894-yilda 

Chikagoda tashkil etgan tajriba maktabida qo‘llagan. XX asrning 60-yillarida bu 
yo‘nalishda tadqiqotlar olib borildi. 70-80-yillarga kelib, amaliyotga keng joriy 
etildi.
Muammoli ta’limning asosiy g‘oyasi bilimlarni o‘quvchilarga tayyor holda 
berish emas, ular tomonidan dars mavzusiga tegishli muammolar bo‘yicha o‘quv-
tadqiqotlarini bajarish asosida o‘zlashtirilishini ta’minlashdan iborat.
O‘zbekistonda muammoli ta’limni qo‘llash bo‘yicha bir necha asrlar 
davomida maktab va madrasalarda suqrotona savol-javob usulidan keng foydalanish 
asosida o‘quvchilarda ziyraklik, hozirjavoblik sifatlari hamda go‘zal nutq tarkib 
toptirilgan. 
Suqrotona savol-javob usuli hozirgacha eng samarali ta’lim usullaridan biri 
sifatida qo‘llaniladi. Bunda o‘quvchi chuqur mantiqiy fikrlashga, ziyraklikka, aniq 
va to‘g‘ri so‘zlashga, nutqning mantiqiyligi va ravonligiga hamda tanqidiy, ijodiy 
fikrlashga o‘rgatilgan. Masalan, suqrotona suhbatlar deganda o‘qituvchining 
o‘quvchini mustaqil va faol fikrlash jarayoniga olib kirishi hamda uning 
fikrlashidagi noto‘g‘ri jihatlarni ziyraklik bilan aniqlagan holda ularni tuzatish 
yo‘liga olib chiqishdan iborat usullar nazarda tutiladi.Bunday suhbat bosqichlarini 
quyidagicha soddalashtirib ifodalash mumkin; 
1. Savol-javoblar orqali o‘quvchining bilim darajasi va fikrlash qobiliyatini 
umumiy tarzda aniqlash. 
2. 
O‘rganilayotgan mavzuning mazmunini o‘quvchi motivlariga 

Download 1,01 Mb.
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   13




Download 1,01 Mb.
Pdf ko'rish