|
Bu vazifalarni muvaffaqiyatli amalga oshirish maqsadida Oliy va o’rta
|
| bet | 5/23 | | Sana | 24.02.2022 | | Hajmi | 2.08 Mb. | | #18051 |
Bog'liq 005 elektrotexnik materiallar 1. Anketa (o\'quvchilar), Test savollari, 2 5239975614265431741, 5-SINF ISH REJADonor - akseptor bog’lanish - element atomlari orasida vujudga keladi. Atomlardan biri elektronlarni beruvchi (donor) va boshqasi esa bu elektronlarni qabul qiluvchi (akseptor) bo’ladi.Bunga misol qilib D.I. Mendeleev davriy sistemasidan joy olgan Galiy (Ga) bilan beshinchi guruhdagi Arseniy (As - margumush) ning birikib GaAs (arsenid galiyni) hosil qilishini keltirishimiz mumkin.
Ion bog’lanish musbat va manfiy ionlar orasidagi elektrostatik tortilish kuchi hisobiga ro’y beradi. Misol tariqasida 4-rasmda Seziy xlorid (CsCl) yoki Variy titanati (BaTiOs)ning ion kristal-laridan tashkil topgan ion bog’lanish keltirilgan. (1.4 - rasm).
lon bog’lanishli moddalarning molekulalari qutbli bo’lib ularga ko’pgina tuzlar, ayrim oksidlar (Si2O, ZnO, CdO, Fe O„ NiO va h.k.) kiradi. lon bog’lanishli jismlar mexanik mustahkamlik va kimyoviy turg’unlik bo’yicha kovolent bog’lanishda bo’lgan jismlarga nisbatan bir muncha sust bo’ladi, chunki ion bog’lanish kovolent bog’lanishga qaraganda kuchsizdir.
- rasm. lon bog’lanishli kristallar.
CsCl- seziy xlorid; b) BaTiO,-bariy titanat.
Metall bog’lanish metall atomlari orasida kuzatiladi (1.5 - rasm).
Metallarning atomlari tashqi elektronlarni biriktirib musbat ionlarga aylanishi yoki qayta qabul qilib olib neytral atomlarga aylanish xususiyatiga ega.
Shunday qilib metallarga erkin birikkan elektronlar muhitidan joy olgan musbat ionlarning sistemasi sifatida qarash mumkin. Metallar tarkibida erkin elektronlarning va ionlarning mavjudligi ularda yuqori haroratga chidamlilik, egiluvchanlik, mexanik mustahkamlik, yuqori elektr o’tkazuvchanlik, issiqlik ta’sirida mustahkam birikish kabi bir qancha qo’shimcha faktorlarning vujudga
- rasm. Metall o’tkazgichning soddalashtirilgan sxemasi. 1 - ionlar; 2 - elektronlar.
O’z navbatida metall bog’lanish, neytral molekulalar orasidagi kovolent bog’lanishdan hamda ionlar va erkin elektronlar orasidagi elektrostatik tortilish esa, ion bog’lanish mavjudligidan dalolat berib, metallarning mustahkamligi va yaxlitligini ta’minlaydi. Amaliy tajribadarga suyanib baho berilganda tarkibida erkin elektronlarning mavjudligi sababli metallar boshqa kattiq materiallarla
nisbatan yuqori elektr va issiqlik o’tkazish xususiyatiga egadir. Cho’yanning tuzulishini misol keltirish mumkin (i .6 — rasm).
— rasm. Cho’yan kristallarining tuzulishi
Kristall panjaralar
Qattiq jismlarda atom va molekulalar geometrik tartib bilan yoki tartibsiz joylashgan. Shu sababli jismlar tarkibidagi molekula va atomlar geometrik tartib bilan joylashsa kristall yoki molekula va atomlar (xaotik) tartibsiz joylashsa amorf jismlar deyiladi.
|
| |
