Bu vazifalarni muvaffaqiyatli amalga oshirish maqsadida Oliy va o’rta

Download 2.08 Mb.
bet	6/23
Sana	24.02.2022
Hajmi	2.08 Mb.
	#18051

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 23

Bog'liq
005 elektrotexnik materiallar
1. Anketa (o\'quvchilar), Test savollari, 2 5239975614265431741, 5-SINF ISH REJA

1.4. Qattiq jismlarning zonalar nazariyasi

Kristall jismlar mexanik jihatdan mustahkam bo’lib tarkibidagi atom va molekulalar kovolent va ion bog’langandir.
Amorf jismlar tarkibida joylashgan molekula va atomlar tartibsiz joylashgan bo’lib, ularning mexanik va issiqlik mustah-kamligi yuqori emas. Bularga parafın va shunga o’xshash material-larni misol qilish mumkin.
Jismning molekulyar tuzulishi kristal panjaralarning joylashuviga bog’liq. Agar kristal panjara tugunlaridagi elemntlar o’zaro teng massa, hajm va oralig masofada bo’lsa bunday jism mexanik mustahkam, tashqi ta’sirlarga chidamli sanaladi. Ko’pchilik bir valentli metallar geksogonal yoki kub shaklidagi kristallik panjarasiga ega.
Umuman olganda kristal panjaralarni quyidagi turlarga bo’lish mumkin: a - triklidli; b — monoklidli; v — romb shakllik; g — rombedrik; d — tetragonalli; e —
geksogonalli; —j kub shakllik (1.7. rasm).

1.7. - rasm. Etti xil kristal panjara tugunlarida elektronlarning joylashish taribi. a - triklidli; b — monoklidli; v — romb shakllik; g — rombedrik; d — tetragonalli; e — geksogonalli’ j kub shakllik. a b c qirralarning uzunligi n b y - 90' burchak ostida kub yoqlarining joylashuvi.

1.4. Qattiq jismlarning zonalar nazariyasi

Qattiq jismlarning zonalar nazariyasi 1, 2 va 3 - adabiyotlarda atroflicha yoritilgan bo’lib jismlarining kristal panjara tugunlari shakliga bog’1iq holda ularning mustaxkam yoki zaiflik chegaralariga baho beriladi. Agar kristal panjara tugunlarida joylashgan elementlar bir xil shakl va massaga, aniq o’lchamga ega bo’lib, o’zaro yaqin masofada joylashgan bo’lsa (olmos) bunday materiallar mustahkam, qattiq materiallar deyiladi va ulardagi buzilish chegarasi kristal panjaralar tugunlaridagi biror-bir elementlarning etishmaydigan joyidan o’tadi. Agar kristallik panjara tugunlarida joylashgan elementlar orasidagi masofa har xil bo’lib elementlarning massasi va o’1chamlari ham turlicha bo’lsa buzilish chegarasi, bog’1anishi zaif bo’1gan, massasi xilma-xil elementlardan tashkil topgan bo’limlarda o’tishi mumkin. Yuqorida qayd etilgan ko’rsatgichlar materillarning buzilish zonalari haqida to’g’ri va aniq xulosa chiqarish imkonini beradi.

a b

- rasm. —a

kristalning, —b
shishaning ikki o’lchamli sxmatik tuzulishi.

— rasm. Krisstallik panjaralaridagi nuqsonlar: a — kristal panjarada tugunidagi bo’shliq va tugunlar orasida shaxsiy ionning joylashuvi; b — panjara tugunidagi begona atomning joylashuvi; v — kristalning bloklar ko’rinishida joylashuvi (dislokakiya)

Download 2.08 Mb.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 23

Download 2.08 Mb.