Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati

660 
Yurtimizdagi iqtidorli o‘quvchilarni har tomonlama qo‘llab – quvvatlash, 
yosh iste’dodlarni saralash hamda rag‘batlantirish bugun ta’lim tizimining asosiy 
maqsadlaridan biriga aylangan. Har yili viloyat va respublika bosqichida mutaxasis 
fanlaridan o‘tkazilayotgan fan olimpiadasi singari tanlovlar o‘quvchi yoshlarni 
ilg‘orlik va intilishga o‘rgatibgina qolmay, bilim saviyasini yanada 
mustahkamlanishida ham muhim ahamiyat kasb etmoqda.
Olimpiada nizomida fan olimpiadasi 4 ta turda o‘tkazilishi ko‘rsatilgan.1-tur 
chizma geometriyadan pozitsion va metrik masalalar ; 2-tur proyeksion 
chizmachilik masalalari; 3-tur ish chizmalari va detallarni ajratish; 4-tur test 
sinovlari. Bu to‘rt tur materiallarini puxta va aniq o‘zlashtirish rejali, metodik 
tayyorgarlikni talab qiladi, va shuningdek bu sayyi harakatlar pedagoglarni 
o‘quvchilar bilan individual va faol ishlashga, qobiliyatli va salohiyatli yoshlarni 
saralab o‘z qiziqishi bo‘yicha aniq bir fanga yo‘naltirish talab qiladi. 
Chizma geometriya fanidan olimpiadaga tayyorgarlik ko‘rish jarayonida 
talabalar har bir mavzu bo‘yicha nazariy bilimlarni o‘zlashtirishi, so‘ngra esa 
qiyinlashtirilgan masalalarni yechish zarur bo‘ladi. Bu masalalarni quyidagi 
tartibda amalga oshirish mumkin. 
1. Nuqta,to‘g‘ri chiziq va tekislik 
2. Pozitsion masalalar 
3. Metrik masalalar 
4. Sirtlarga oid masalalar 
5. Aralash masalalar 
6. Qiyinlashtirilgan masalalar 
Olimpiadaga tayyorlanayotgan talaba ma’lum bir bilim bazasiga ega bo‘ladi. 
Masalalar yechishni nuqtaga doir teskari masalalarni yechishdan boshlashni 
tavsiya qilamiz. Asosiy e’tiborni masalalarning yechish aniqligi va variantlarga 
qaratgan ma’quldir. Odatda barcha chizma geometriya darsliklarida to‘g‘ri 
masalalar ko‘rib chiqiladi. Teskari masalalarga kamroq e’tibor qaratiladi vaholanki 

661 
aynan teskari masalalar talabaning tasavvurini rivojlantirishda asosiy omil bo‘lishi 
mumkin. 
Tekislikka tegishli masalalar nuqta, to‘g‘ri chiziq, tekislik bilan bog‘liq barcha 
masalalarni qamrab oladi. Bunda, tegishlilikka oid masalalar va o‘lchash bilan 
bog‘liq masalalarni ko‘rib chiqish mumkin bo‘ladi. To‘g‘ri chiziq va tekislikning 
turli vaziyatlari, ularning proyeksiyalari va izlari pozitsion masalalarda tahlil 
etiladi. Bu masalalarni yechishga doir masalalar 1,2 va 3,4 chizmalarda keltirilgan. 
Sharti:To‘g‘ri chiziq va tekislikning o‘zaro vaziyatlari aniqlansin. 
1-chizma. 
2-chizma. 
3-chizma. 
4-chizma 
Pozitsion masalalarni yechishda quyidagi masala yechish tartibiga rioya qilish 
zarur bo‘ladi.; 
 Masalaning fazoviy vaziyatini ko‘z oldiga keltirish. 
 Fazoda chizmani tasvirlash. 
 Chizmani bajarishning aniq ketma-ketligini belgilash(bajarish algoritmi). 
 Fazoda masalani yechishning algoritmi tuziladi. 
 Proyeksiyada masalaning bajarish algoritmi tuziladi. 
 Masalani yechish. 

662 
 Nuqtadan nuqtagacha, nuqtadan to‘g‘ri chiziqqacha, to‘g‘ri chiziq hamda to‘g‘ri 
chiziq, to‘g‘ri chiziq va tekislik ,ikki tekislik orasidagi masofani va burchakni 
aniqlash kabi masalalar bo‘lishi mumkin.Masalan,sharti:Nuqtadan to‘g‘ri 
chiziqqacha bo‘lgan masofani aniqlang. 
5-chizma. 
6-chizma. 
Masala yechib ko‘rsatildi. 
10-masala sharti: Ayqash to‘g;ri chiziqlar orasidagi eng qisqa masofani 
epyurni qayta tuzish usullaridan foydalanmasdan bajaring. Aralash masalalarga 
misol keltiramiz. 
Olimpiadaga tayyorgarlik jarayoni-bu har kun diqqat bilan har bir masalani 
mohiyatini chuqur tushunib bajarish,nazariy qisimlarini to‘liq o‘zlashtirish va shu 
fanni fidoiysi bo‘lishi demakdir. 
Xulosa qilib aytganda fan olimpiadasi jarayoni talabalar uchun ham, 
pedagoglar uchun ham ma’suliyatli davr bo‘lib, o‘z ustida ko‘proq ishlashni taqozo 
etadi 
va 
natijada 
yoshlarning 
bilimlarini 
boyitadi,mustahkam 
e’tiqodli,g‘ayratli,shijohatli yoshlarning kelajagi porloq va nurafshon bo‘lishini 
ta’minlaydi.

Download 9,63 Mb.