Buxoro davlat universitetining pedagogika instituti pedagogik ta

94 
2. Мадвалиев А. Ўзбек тилининг изоҳли луғати. 5 жилдлик. Биринчи жилд. – 
Тошкент: Ўзбекистон миллий энциклопедияси Давлат илмий нашриёти,
2008. – 533 б. 
3. Мадвалиев А. Ўзбек тилининг изоҳли луғати. 5 жилдлик. Иккинчи жилд. – 
Тошкент: Ўзбекистон миллий энциклопедияси Давлат илмий нашриёти,
2008. – 569 б. 
4. Шомақсудов Ш., Шораҳмедов Ш. Маънолар махзани. –Т.: “Ўзбекистон 
миллий энциклопедияси” Давлат илмий нашриёти, 2018. – 16, 241. 
BUXORO SHAHRI EKOTIZMLARIDA ODDIY MAYNA 
(ACRIDOTHERES TRISTIS LINNAEUS, 1766) NING UCHRASHI, 
KO‘PAYISHI VA SONINI BOSHQARISH MASALALARI 
Doniyorov Boymurod Normurotovich 
BuxDU katta o‘qituvchisi 
Buxoro shahri sharoitida oddiy maynaning bioekologiyasiga oid ilmiy 
tadqiqot va kuzatishlarimizni 2007-2022 yillarda olib bordik. Shunga asosan bu 
qushni Buxoro shahridagi barcha muhitlarda yil davomida uchrashi, yuksak 
darajada moslashganligi uchun soni va ahamiyati jihatidan ekotizmda o‘ziga xos 
o‘rinni egallashi hamda yuqori zichlikka ega bo‘lishi guvohi bo‘ldik. Qolaversa, 
shahar hududida sonining ko‘pligi, serharakatligi, tajovuskorligi uni boshqa 
turlardan ajratib turishi bilan kishi e’tiborini o‘ziga tortadi.
E. Sh. Shernazarov ma’lumotiga ko‘ra 1976-yilning qishida Toshkent 
aviatsiya zavodi sexida 4000 ta, 1980 yil chinni zavodi sexida 5000 ta atrofida 
maynalarning tunashi bizga manbalardan ma’lum. Shaxsiy tadqiqotlarimizda 
mayna kuz va qish fasllarida asosan 5-40 tagacha individdan iborat kichik, ba’zan 
200-400 tagacha individdan iborat o‘rta va ahyon-ahyonda 2000-3000 tagacha 
individdan iborat katta guruhlar hosil qilib oziqlanish, bir joydan ikkinchi joyga 
ko‘chish, tunash, dam olish, raqobatlashish va himoyalanish kabi hayotiy 
jarayonlarni amalga oshirishi aniqlandi. Besh mingtagacha individdan iborat eng 

95 
katta kolloniyasini 2010-yilning 10-yanvarida oziqlanish jarayonida Buxoro 
Avtoshohbekat yaqinidagi ko‘l atrofi(hozirgi Buxoro madaniy markazi 
majmuasi)da uchratildi.
Iqlimiy omillarning nomoyon bo‘lishiga ko‘ra ba’zan dekabr oyida ham juft 
holdagi va uya qurayotgan mayna oilalarini ko‘rish mumkin. Biroq ko‘payish bilan 
bog‘liq jiddiy o‘zgarishlar fevral oyining boshlarida maynalarning bir holatda 
juftlarga ajralganligini, ikkinchi bir holatda hali ham 7-15 tagacha individdan 
iborat guruh bo‘lib, o‘z arealida nomoyon qiladigan xulqiy reaksiyalarida ko‘zga 
tashlanadi. Mart oyinining uchinchi dekadasiga kelib uya qurishga kirishganligini 
kuzatish mumkin.

Download 9,63 Mb.