98
tuxumi
O‘n besh kunlik jo‘ja
Voyaga yetgan mayna
Ninachi lichinkasini ovlayotgan mayna
Ektoparazitlarga maynaning
javob
reaksiyasi
1-rasm. Oddiy maynaning ko‘payish sikli
Maynaning ko‘payish samaradorligi (n=6) Buxoro shahrida 54,8 %
(Xolboyev, 2000) ni, Farg‘ona vodiysi shaharlarida 66,1 % (Sharipov, 1974) ni,
tashkil etgan bo‘lsa, Buxoro shahrida (n=3) bu ko‘rsatgich 54,6 % ni tashkil etdi.
Bunda tuxumlar chiqiti 45,5 % ni tashkil etdi (4 ta tuxum kushandasi-zag‘izg‘on
tomonidan, 1 ta tuxum tadqiqot jarayonida shikastlanish oqibatida nobud bo‘ldi).
Mayna asosan chigirtkalar bilan oziqlanadi. Bir juft mayna yiliga 150 000
taga yaqin chigirtkalarni qirishini (Simonov,1977; Bogdanov, 1983), ot, sigir va
qo‘ylar
tanasi va atrofidagi pashsha, so‘na va bashqa parazitlarni terib yeyishini,
kuz va qish fasllarida axlatxonalarda va shahar hududidagi yo‘l chekkalarida turli
99
chiqindilar bilan oziqlanishi hisobidan sanitarlik vazifasini bajarishini inobatga
oladigan bo‘lsak, mayna juda ham foydali qush hisoblanadi. Lekin, maynaning
shahar sharoitida
yuqori zichlikka egaligini, antisanitariya bilan bog‘liq
muammolarning kelib chiqishida ishtirok etishini, tungi koloniyalarida kuchli
shovqinga sababchi bo‘lishini
hisobga olgan holda, uning sonini boshqarish
tadbirlarini amalga oshirish lozim. Mayna biologiyasi, ekologiyasi va etalogiyasini
o‘rganib shuni aytish mumkinki, tabiiy landshaftlarning
antropogen landshaftlar
bilan almashinishi ham mayna sonini oshishiga sabab bo‘lmoqda. Maynaning
sonini shahar sharoitida boshqarish uchun ko‘payish vaqti tuxumlar uyaga
qo‘yilgandan so‘ng, tuxumlarni minutiga 3-5 ming
marta tezlikda aylanadigan
sentrafugada aylantirib (ishlov berib) o‘z o‘rniga qo‘yish, maynaning kushandasi
hisoblangan zag‘izg‘on va bo‘ktargi kabi yirtqichlarga zarar yetkazmaslik,
shahar
hududidagi axlatxonalarda chiqindilarning uzoq vaqt turib qolishiga yo‘l
qo‘ymaslik, binolarni o‘z vaqtida ta’mirlash, karnaklarni himoyalash, shahardagi
eski qurib ketgan
daraxtlarni nazorat qilish, vidio va audio tasmalaridan
foydalanish, umuman olganda maynani shaharga jalb etuvchi omillarni bartaraf
etish kerak. Buning uchun aholining madaniy-ekologik
saviyasini rivojlantirish
zarur.
