Maynalar uyalarini zag‘izg‘onlarning eski inlariga, ta’mir talab binolardagi
teshik-tarqamlarga, himoyalanmagan karnaklar ichiga, suv quvirlari atrofiga
o‘ralgan g‘iloflar orasiga o‘z turiga xos mahorat bilan joylashtiradi.
Zag‘izg‘onlarning eski inlaridan foydalanishda maynaga ko‘k kaptar, qumri, cho‘l
sog‘i kabi o‘zga turlar va o‘z turdoshlari raqobatchi bo‘ladi. Uya materialini
tanlashda qush atrofdagi tez va oson topiladigan xom-ashyoga murojat etadi.
Jumladan, tut, olma, o‘rik, qaroli, olmurut kabi daraxtlarning barglari hamda
shoxchalari, oq pilyonka, turli shirinliklarning qadoqlari, qora selofan, iplar, ko‘p
yillik o‘simliklarning tana qismlari, audio kasetalarining lentalari, qo‘y, sigir,
otlarning jun-qillari, go‘ng qarg‘a, ko‘k kaptar, tovuq kabi qushlarning kontur
patlari bunga yorqin misol bo‘ladi.
Maynaning ko‘payish sikli ancha cho‘ziq bo‘lib, uning ikkita tuxumli
uyasining (17.08.1967) va 10-12 kunlik jo‘jali uyasining (02.09.1970) topilishi
ham buni isbotlaydi (Baqoyev, 1994).
Mayna 4-6 ta tuxum qo‘yadi, tuxumlarining po‘chog‘i och havorang-ko‘kish
tusda bo‘ladi. Tuxumlar har kuni bittadan yoki kunora qo‘yilganligini kuzatish
mumkin. Uyalardagi tuxumlarning soni, katta-kichikligi va shakli turlicha bo‘ladi.
Mayna tuxumlarining morfometriyasi quyidagi 1-jadvalda keltirilgan
96
1-jadval
Mayna tuxumlarining o‘lchamlari (n=9)
Tuxumlarning o‘lchamlari, mm., g
Uzunligi Eni
Uchki eni
Tubining eni
Massasi
31,0
22,0
18,5
19,2
8,1
30,6
21,8
18,6
19,8
7,9
31,8
22,0
19,1
20,9
8,4
32,4
22,0
18,8
20,7
8,7
29,6
20,8
15,7
18,7
6,9
29,4
20,8
16,9
19,3
6,8
30,0
21,0
18,4
20,0
7,1
29,3
21,0
18,5
19,0
6,9
29,3
21,0
18,0
18,9
6,9
Tuxum bosish uyaga birinchi tuxum qo‘yilishi bilan boshlanadi. Tuxum
bosishda urg‘ochi jins faolroq bo‘ladi. Tuxumlarni urg‘ochisi va erkagi 15 kun
bosib isitadi. Tuxumidan chiqgan jo‘jalarining quloq teshiklari yopiq, ko‘zlari ojiz,
tanasi pat va parsiz hamda nimjon va zaif bo‘ladi.
Rivojlanishning 4-kuni quloq teshiklari, 6-7 kunligida ko‘zlari ochiladi va
tanasida par-patlarning elementlari shakllanib, terisining rangi qizildan qora tusga
to‘qlasha boshlaydi. Maynaning jo‘jalari xuddi ko‘k kaptar, qumri va musichaning
polaponlariga o‘xshab tez rivojlanadi va 24 kunda uyasidan uchib chiqadi. Quyida
oddiy maynaning ko‘payish sikliga oid rasmlar tasvirlanadi
97
Mayna oilasi
Uya qurayotgan mayna
Mayna jihozlagan zag‘izg‘on uyasi
Zag‘izg‘on uyasidagi mayna tuxumlari
|
