N azorat savollari:
1. C hanglanish deb nim aga aytiladi?
2. C hanglanish u sullari necha xil b o ‘ladi?
3. C hetdan changlanish o ‘zidan ch anglanishdan qanday farq qiladi?
4. Q anday gu llar o ‘zidan va qanday gu llar chetdan changlanadi?
5. S u n ’iy changlanishning seleksiya ishida qanday aham iyati bor?
6. C hang naychasi qanday hosil b o ‘ladi?
7. Yopiq u ru g ‘li o ‘sim liklarda q o ‘sh u ru g ‘lanishni qaysi olim k a s h f etgan?
8. Q o ‘sh u ru g ‘lanishning m ohiyati nirnalardan iborat?
9. U ru g 'la n g an d a n keyin guldan n im a hosil b o ia d i?
M eva
U rug‘langandan keyin ta-
raqqiy etgan va ichida u ru g‘i
b o ‘lgan tuguncha m eva deyi
ladi.
H ar
bir
o ‘sim likning
mevasi yirik-m aydaligi, tashqi
k o ‘rinishi, rangi, qattiq-yum -
shoqligiga
qarab bir-biridan
farq qiladi. Shuning uchun ular
bir qancha belgilariga: kelib
1 - gilos; 2 - danak meva: a) mevaning ichki
chiqishi, m eva qatining tuzi-
qismi; b) meva oralig'i; d) mevaning tashqi qismi. , . . .
.
.
.
.
. „
3 - m alinaning k o ‘p u ru g ‘li m urakkab m evasi;
^shl
V 3
m iqdonga
qarab tasn if
4 - m alina m evasining kesilgan xoldagi ko'rinishi;
qjlinadi. Kelib chiqishiga k o ‘ra
5 - kartoshka mevasi; 6 - bodring m evasi; 7 -
.
.
.
.
.
apelsin mevasi.
mevalar: haqiqiy, soxta, od
diy, m urakkab va to ‘pm evaga
b o ‘linadi. Haqiqiy m evalar faqat urug‘chi tugunchasining o ‘zidan,
soxta m evalar esa urug‘chi tugunchasining o ‘zidan emas, balki
k o ‘pincha ju d a o ‘sib ketgan gullar va kosacha ishtirokida hosil
b o ‘ladi. Olcha, o ‘rik m evalarihaqiqiy mevalar, qulupnay, n a ’matak,
olm a m evalari esa soxta m evalar hisoblanadi.
5
6
7
50- rasm.
X o ‘l mevalar:
1
2
3
4
51- rasm.
K o ‘p u r u g ii quruq m evalar:
52- rasm.
K o 'sa k m evalar:
I
bargak;
2 -
dulckak; 3 - qo 'zo q ; 4 -
1 - pervotsvet; 2 - ko'knori; 3 - m ingdevona; 4 -
qo'zoqcha.
bangidevona.
A gar gulda bitta u ru g ‘chi b o ‘lib,
uning tugunchasidan m eva
hosil b o ‘lsa, oddiy m eva deyiladi (o ‘rik, olcha, gilos). M urakkab
meva bitta gulning bir nechta urug‘chisi ishtirokida hosil boMadi
(malina, m aym unjon). To‘pm eva gullari ju d a zich joylashgan
to'pguldan hosil boMadi.
M evalar tuzilishiga qarab quruq va xoM mevaga boMinadi. Quruq
mevalam ing m eva qati quruq, qalin va y o g ‘ochsim on boMadi,
ba’zan esa p o ‘choqqa o ‘xshaydi. XoM m evalam ing m eva qati seret,
sersuv, k o ‘pincha ochiq rangli boMadi.
Q uruq va xoM m evalam ing
urugM har xil m iqdorda boMadi. U rug‘ bir donadan bir necha yuz
donagacha boMishi mumkin. Shuning uchun m evalam i urug‘ning
souiga qarab bir urugMi va ko‘p urugMi quruq meva, bir urugMi va
ko‘p urugMi xoM m evaga boMish m um kin (50, 51 va 52- rasmlar).
