Цьу \ / М. M o‘minov, A. Mamadaliyev, A. To‘xtaboyev botanikadan amaliy mashg‘ulotlar




Download 3,97 Mb.
Pdf ko'rish
bet55/118
Sana23.11.2023
Hajmi3,97 Mb.
#104324
1   ...   51   52   53   54   55   56   57   58   ...   118
Bog'liq
Botanikadan amaliy mashg\'ulotlar. Mo\'minov M

Asbob va materiallar:
ivitilgan bu g ‘doy doni ham da yuqorida 
ko‘rsatilgan m ayda asboblar ishlatiladi.
Ishlash tartibi.
G ‘alladosh o ‘sim liklam ing (ivitilgan bu g ‘doy, 
arpa, sholining) doni uzunasiga ikkiga b o ‘linib, tarkibida oqsil, 
kraxm al k o ‘p b o ‘lgan endo perm n in g borligi lupa orqali tek- 
shirilib isbotlandi. Bu u ru g ‘lar tashqi p o ‘st - endosperm va mur- 
takdan iborat. Endosperm donning k o ‘p qismini egallaydi va u 
yupqa selluloza po ‘stli va ichki moddasi quyuq parenxim a hujay- 
ralarining bir-biriga zich birikishidan hosil b o ‘lgan to ‘qimalardir. 
Endosperm hujayralarida to ‘planadigan zaxira oziq moddalar, aso­
san, kraxm al va oqsillardir. B ug‘doy doni endosperm hujayralari- 
ning tashqi qavatida aleyron donachalari k o ‘p b o ‘lib, ular alohida 
aleyron qavat hosil qiladi. Endosperm hujayralarida kraxm aldan 
tashqari, elastik oqsillar yoki yelim ga o ‘xshash yopishqoq m odda­
lar bor. B ug‘doy unining non b o iis h i xossasi ana shu yopishqoq 
moddaga b o g ‘liq. M urtak ichida ildizchasi, b o ‘yinchasi yoki bir­
lamchi poyachasi boMadi. B o ‘yincha boshlang‘ich poyaning 2 - 4
la boshlangich bargchalari bilan o ‘ralgan. Joylashishiga k o ‘ra bi- 
rinchi boMgan boshlang‘ich barg qalpoqchaga o ‘xshaydi ham da u 
barglami o ‘rab turadi. U ning uchi y o ‘g ‘on va o 'tk ir boMadi. Don 
unib chiqayotganida ana shu uchi bilan tuproq qatlam larini yorib, 
yer betiga chiqadi.
M urtakning ichki tom onida qalqoncha boMadi va u endoperm ga 
yopishib, uni m urtakdan ajratib turgandek k o ‘rinadi. Q alqoncha 
i|avariq plastinkaga o ‘xshaydi. G ‘alladoshlar donining qalqoncha- 
si, odatda, fiziologik vazifasi o ‘zgargan urugpalla hisoblanadi. Don 
unayotgan vaqtda qalqonchaning hujayralari shiddat bilan boMina 
boshlaydi va endosperm massasi ichiga kirib, uning zaxira oziq 
moddalarini olib, o ‘sayotgan m urtakka oMkazadi.
BoshlangMch ildizcha kurtakchaning qaram a-qarshisiga jam la- 
nadi. U m urtakning uchki alohida ildiz gMlofi bilan him oyalangan 
asosiy ildizchasi hisoblanadi. Don una boshlaganda, asosiy ildizcha


u ru g ‘ning tashqi p o ‘stini yirtadi va shu vaqtning o ‘zida uning aso- 
sidan don ildizchalari chiqa boshlaydi. Shuning uchun don unayot- 
ganda, undan birdaniga bir nechta yon ildiz chiqadi. A sosiy ildiz 
tezda qurib qoladi.
Yon ildizchalam ing rivojlanishi bilan bir vaqtda boshlang ‘ich 
poyacha ham o 's a boshlaydi. Bunda birinchi barglar paydo boMadi 
va o ‘sim ta o ‘sa boshlaydi. U ru g ‘ning tashqi va ichki tuzilishi bilan 
tanishish uchun bir pallali o ‘sim liklardan bu g ‘doy va ikki pallali 
o ‘sim liklardan loviya va qovoq urugM olib tekshiriladi. Eng av­
val bug‘doy donining tashqi tuzilishi bilan tanishiladi. D onga lupa 
orqali qaralsa, uch tom onida tukchalar, ikkinchi uchida m urtak 
joylashganligini k o ‘rish mumkin. U rug‘ ikkiga boMinadi va mar- 
jondaraxt o ‘zagi orasiga olib, m ahkam ushlab, ustarada bir nechta 
yupqa kesm a tayyorlanadi. K esm alardan bittasi buyum oynasiga 
joylashtirilib, m ikroskopning kichik obyektivida tekshiriladi. 
Don tashqi tom ondan p o ‘st bilan qoplangan. D onning k o ‘p qism i 
oziq moddalar to‘plovchi endosperm to ‘qimasidan tuzilgan, uning 
tashqi tom onida aleyron donachalar boMadi. Don m urtak, ildiz 
boshlangMchi, qalqon va kurtakchadan iborat. Don o ‘sa boshlagan- 
da, kurtakning yashil bargchalarini qoplab, nayza shaklini oladi. 
Loviya urugMni ham da uning boMaklari aniqlanib, rasm lari chizib 
olinadi.

Download 3,97 Mb.
1   ...   51   52   53   54   55   56   57   58   ...   118




Download 3,97 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



Цьу \ / М. M o‘minov, A. Mamadaliyev, A. To‘xtaboyev botanikadan amaliy mashg‘ulotlar

Download 3,97 Mb.
Pdf ko'rish