tom on esa b o ‘yi 130 sm ga
yetadigan m urakkab patsi-
mon barg k o ‘tariladi, y a ’ni
barg orqasida to ‘da-to‘da
b o ‘lib joylashadi,
ular sorus
deb ataladi. U lam ing gerba-
riysi yoz o ‘rtasida tayyorla-
nadi.
Soruslar dastlab butun-
ligicha, so ‘ngra yorib tek
shiriladi.
Sorusga lupa orqali
qaralsa, u yupqa, yopiq in-
duzium bilan o ‘ralgan q o ‘n-
g ‘ir tus d o ‘m boqchadan ibo-
rat ekanligi m a’lum b o ‘ladi.
A gar sorus k o ‘ndalangiga
kesilib, m ikroskopda tekshirilsa, uning ichida ingichka bandli spo-
ragiyalar joylashganligi k o ‘rinadi. Sporaniyalar m ikroskopning
katta qilib k o ‘rsatadigan obyektivida tekshirilganda
uning sirtida
qobirg‘asi b o ‘ylab q o ‘ngir chiziqchacha kumush tusga b o ‘yalgan,
qalin p o ‘stli qator hujayralar joylashgani k o ‘rinadi. Bu hujayralar-
ning joylashishi halqa shaklida b o ‘lib, sporanganiyaning ochili-
shiga, ichidagi sporalam ing sochilib ketishiga yordam beradi.
Sporangiya ichi qalin q o ‘ng ‘ir p o ‘st bilan o ‘ralgan yakka hujay
ralar sporalar bilan to ‘lgan b o'lad i. Bularni m ikroskopda bem alol
k o ‘rish mumkin.
Sporangiyaning sun ’iy ochilishi uchun
undagi ortiqcha suv chi-
qarilib ustiga bir tom chi quyuq glitserin tom iziladi, so ‘ngra mik-
roskop orqali qaralsa, undagi halqa buralib, sporangiyaning ochili
shi yaqqol k o ‘rinadi.
Spora hosil qiladigan paporotnik jin siz nasi yoki sporofit b o ia d i.
Buning sporangiyasidan to ‘kilgan spora qulay
sharoitga tushganda
o ‘sib, yangi o ‘sim taga, y a ’ni jin siy naslga - gam etofitga aylanadi, u
yuraksim on plastinka shaklida b o ‘ladi. Buning hujayralarida k o ‘p
69- rasm.
Erkak paparotnik:
1 - yetilgan o ‘simIik; 2 - sorusli bargning bir qismi;
3 - sorusning kesim i; 4 - o ‘sim ta; 5 - o'sim tadagi yosh
sporafitning rivojlanishi.
m iqdorda xlorofill donachalari b o ‘ladi. 0 ‘sim taning tuproqqa tegib
turgan tom onidan k o ‘p
rizoidlar chiqib, tuproq ichiga taraladi. Bu
rizoidlar o ‘simtani suv va mineral m oddalar bilan ta ’minlab turadi.
0 ‘sim taning m ana shu quyi tom onidan jin siy organlar - anteridiy
va arxegoniy paydo b o ‘ladi. A nteridiy rizoidlar orasida, arxegoniy
esa yuraksim on o ‘y ig ‘i yaqinida joylashadi.
A nteridiyda k o ‘p sperm atozoidlar, arxegoniyda bitta yirik tu
xum hujayra b o ‘ladi. Tuxum hujayra urug‘langanidan
keyin unda
zarodish, y a ’ni yangi paparotnikning boshlang‘ich o ‘simtasi paydo
bo ‘ladi.
A rxegoniy va anteridiy m ikroskopda yaxshigina k o ‘rinib turadi,
ularning rasmi daftarga chizib olinadi.
