Shoxlam ing uchida otalik gullari b o ‘ladi. A na shu otalik gul-
laridan bittasi preparoval igna bilan
olinib m ikroskopda tekshi-
rilsa, uning to ‘g ‘n ag ‘ichsim on yoki tuxum sim on shaklda ekan-
ligi k o ‘rinadi. H ar bir changchisi qobiqcha k o ‘rinishida b o ‘lib,
k o ‘pincha to ‘rtta chang xaltachasiga ega.
Endi bitta qubba m eva tekshiriladi. Q ubba m evaning qisqagina
bandi bor, uning b o ‘yi 9 - 1 2 mm keladigan dum aloqroq, k o ‘k-
m alla rangli, pishganda sirti kulrang g ‘ubor
bilan qoplanib, suyuq
yopishqoq sm ola chiqadi. Bu m eva yorilganda ichidan ikki-uchta,
b a ’zan to ‘rtta q izg ‘ish m allarang urug‘ chiqadi.
Zarafshon archasi novdasining um um iy k o ‘rinishi, qubba meva-
si va urug‘ining rasm lari daftarga chiziladi.
Nazorat savollari:
1. O chiq u ru g ‘li o ‘sim liklar qanday xarakterli
belgilarga eg a v a u lar
paparotniksim onlardan nim asi bilan farq qiladi?
2. 0 ‘rta O siyo to g ‘larida ochiq uru g ‘lilarning qanday vakillari uchraydi?
3. O chiq u ru g 'li o ‘sim liklarda qanday hayot shakllari m avjud?
Yopiq urug‘lilar (A ngiosperm ae) yoki gulli o ‘sim liklar
(A ntophyta) boMimi
Yopiq u rug ‘li o ‘sim liklar tuzilishida quyidagi belgilar nam oyon
b o ‘ladi.
1. U ru g ‘ m eva p o ‘sti (eti) bilan batam om o ‘ralgan, shuning
uchun ham yopiq u ru g‘li deb ataladi.
2. O talik va onalik a ’zolariga ega b o ‘lgan guli, bundan tashqari,
gullarining k o ‘pida gultevarakligi ham b o ‘ladi.
3. Changlanish
hodisasi, u ru g‘ va m evalam ing tarqalish jarayoni
har turli usulda shamol, hasharot, qushlar va suv vositasi bilan yuz
beradi, shuning uchun ham gullari turli tum an b o ‘ladi.
4. Yopiq urug‘li o ‘sim liklam ing muhim
belgilaridan yana biri
gullarida q o ‘sh urug‘lanish hodisasining b o ‘lishidir. Buning nati-
jasida m urtakgina emas, balki endosperm ham paydo b o ‘ladi.
5. Bu o ‘sim liklarda urug‘kurtak urug‘ga, tuguncha esa mevaga
aylanadi, urug‘ m eva bargchalari him oyasida yetiladi.
6. U larning m orfologik va anatom ik tuzilishi boshqa b o ‘lim
o ‘sim liklardagiga qaraganda ancha murakkab.
Yopiq u ru g‘lilar u ru g‘kurtakning m eva etlari bilan o ‘ralganligi
va boshqa bir qancha belgilari m azkur o ‘sim likning
ancha ta-
kom illashgan, hozirgi davr sharoitiga m oslashgan organizm ekan-
ligini k o ‘rsatadi. Shuning uchun ham yopiq u ru g‘lilarga taalluqli
o ‘sim liklar turi ju d a k o ‘p, ular barcha yuksak o ‘sim liklarning 80%
ini tashkil etadi.
Yopiq urug‘lilar (gulli o ‘sim liklar) b o ‘limi ikki sinfga: ikki pal-
lali (Dicotiledoneae) va bir pallali o ‘simliklar (M onocotylledoneae)
ga b o ‘linadi. Bu ikki sinfning xarakterli belgilari quyidagicha:
