Цьу \ / М. M o‘minov, A. Mamadaliyev, A. To‘xtaboyev botanikadan amaliy mashg‘ulotlar

q o ‘shim cha tishlari esa kosacha ostligini hosil qilganini k o ‘rish 
mumkin.
Bu yerda shuni aytib o ‘tish kerakki, kosacha ostligi yonida 
bargyonligi boMgan o ‘sim liklardagina barglari ju ft-juft b o ‘lib 
q o ‘shilishidan vujudga kelgan deb taxm in qilinadi.
D aftarga g ‘ozpanja guli tuzilishining rasmi chiziladi. Bunda 
gultevarakligininig beshtadanligi, yani ichki va tashqi kosacha barg­
lari ham da gultojbarglari beshtadan ekanligi k o ‘rsatiladi.
G ultojbarglari o ‘rtasida k o ‘pgina changchilar, gul m arkazida esa 
urug‘chi to ‘dasi joylashadi.
Gul o ‘rtasidan ikki pallaga ajratib kesilsa, undagi (30 ta) 
changchilam ing gul o ‘m i chetida uch doira yasab joylashganligi 
k o ‘rinadi: changchilar tubida halqasim on joylashgan shiradon 
(nektarnik) valigi boMadi. G ulning m arkaziy qism ini gul o ‘m ida 
b o ‘rtib chiqqan joy i egallab, buning ustida urug‘chi o ‘m ashadi.
U rug‘chilardan bir nechtasi olib tashlansa, gul o ‘mi betini tuk 
qoplab olganligi k o ‘rinadi, ana shu tuk g ‘ozpanja avlodiga xos 
belgilardan biridir. Bu belgisiga k o 'ra g ‘ozpanja gulini zem lanika 
(yertut) gulidan oson farqlash mumkin.
Daftarga g ‘ozpanja gulining diagram m asi chizilib, formulasi 
yoziladi.
O lm aguldoshlar kenja oilasi (Pom oideae). O lm a guli besh 
boMakchali boMib, besh boMakchali kosachasi bor. G ultojisining 
tojbarglari erkin joylashgan. C hangchilari k o ‘p, m eva bargchasi, 
odatda, beshta, gul o ‘rni bokalsim on shaklda. Tugunchasining quyi- 
da joylashganligi - bu kenja oilaga xos belgi, tugunchasi gulning 
boshqa qismlari bilan birga o ‘sib, yirik, seret, soxta m eva (olm a)ga 
aylanadi. O lm a uchida qurib qolgan kosabarg va changlar boMadi.
O lm aguldoshlar eng muhim kenja oila hisoblanadi. O brta min- 
taqada o ‘sadigan mevali daraxtlarning k o ‘pi: olm a (M alus), nok 
(Pirus), behi (Cydonia), doMana (Crataegus), chetan (Sorbus) shu 
kenja oilaga kiradi.

xil darajada q o ‘shilib o ‘sgan, yoki erkin b o ‘ladi. changdoni ikki 
uyali, o ‘ziga xos egri-bugri.
Erkak gulida k o ‘pincha u rug‘chi boshlang‘ichi, urg‘ochi gu- 
lida esa erkaklik boshlang‘ichi b o ‘ladi. U ru g ‘chisi 2 - 5 ta meva 
bargchadan tashkil topgan. U rug‘chi tugunchasi ham m a vaqt past- 
ki, uch uyali b o ‘ladi. M evasi, odatda, yirik rezavor mevadan (qovoq- 
dan), b a ’zan q o ‘zoqdan iborat. U ru g ‘i endosperim siz.
Q ovoqdoshlar oilasiga taalluqli k o ‘pgina o ‘sim liklar yer yuzi- 
ning barcha q it’asida (A ntarktidadan taqari) qadim gi zam onlardan 
beri ekib kelinadi. Bunday o ‘sim liklardan 0 ‘rta O siyoda qovoq 
(Cucurbita), qovun (M elo), bodring (Cucum is), tarvuz (Citrullus), 
suvqovoq (Lagenaria), qozonyuvgich (Luffa) o ‘stiriladi.

Download 3,97 Mb.