|
Chiziqli va burchakli o‘lchashlari
|
| bet | 4/21 | | Sana | 17.01.2024 | | Hajmi | 0,83 Mb. | | #139639 |
Kalit so‘zlar: ruletka, chizg‘ich, shtangensirkul, mikrometr.
Sinov savollari
Ruletka qanday qurima?
Shtangen asboblar haqida nima bilasiz?
Mikrometr qanday tuzilgan?
Shtangensirkulning ishlash prinspinitushuntiring?
1. CHiziqli o`lchashlarning texnik usul va asboblari. Uzunlik va siljishni o`lchovchi mexanik qurilmalarni sinflashtirish.
Ruletka shtrixli o‘lchov hisoblanib u sodda va keng tarqalgan o‘lchov asboblaridan biri hisoblanadi. Ruletkalar lentali po‘latdan yoki zig‘r matodan ishlab chiqariladi. Mashinasozlik sanoatida metalli ruletka keng tarqalgan, uning kengligi 5 dan to 20 mm gacha, uzunligi 1 m dan 50 m gacha va qalinligi 0,1 dan 0,3 gacha bo‘ladi.
Ruletkalar va chizg‘ichlarning ikkita omilga asoslangan:
Shtrixning sifatiga, ya’ni uning kengligi va teksligi.
Bo‘linmalarning to‘g‘ri joylashishi ya’ni shtrixlar orasidagi teng masofasi.
Shtangen asboblar
Shtangen asboblar keng tarqalgan o‘lchov vositalari. Ular ikki shakildan iborat: asosiy chizg‘ichning bo‘linmalari 1 mm dan, qo‘shimchasi – nonius, u shtanga bo‘ylab juda kichik ulushlarning bo‘linmalarini aniqlab beradi.
Nonius 10-20 bo‘linmalarni tashkil etadi. Asosiy shkalaga nisbatan bo‘limlarning uzunligi kichikroq.
Shkalaning boshi nonius – bu nolli belgida asosiy shkalaning shkalada ko‘rsatkich nolini bajaradi. Agar o‘lchanganda bu belgi asosiy shkalaning shtrixiga ustma ust tushsa, demak aniqlangan qiymat mm, ning butun soniga teng va shu shkaladan ko‘rsatkichgacha
sanaladi. Agar no‘lli belgi asosiy shakalaning shtrixlar orasiga tushgan bo‘lsa, demak mm, ning butun sonida bo‘linmalari butun miqdoriga tengdir.
Shtangen asboblar orasida keng tarqalganlari, bularga quyidagilar kiradi:
shtangensirkullar
shtangenglubinomerlar
shtangen reysmasslar.
Shtangensirkul – ikki tomonlama lablarining joylashganligi, ichki va tashqai o‘lchovlar uchun va razmetkalar qurilma bilan ta’minlangan shtanga bo‘ylab ramkaning aniq siljishi mikrometrik para yordami bilan olib boriladi. Tashqi o‘lchovlarni o‘lchash uchun pastki va yuqori gupkalar ham bajarishi mumkin.
4-rasm. Shtangеn asboblar.
asosiy chizg‘ich – shtanga; 2-gaykali vint; 3-ramka; 4,5,6,7- gubkalar; 8- konussimon shkala; 9- qisuvchi vint.
Hisobning aniqligi – 0,1 va 0,05 mm.
Shtangensirkullar – o‘lchovlarni aniqlashga qo‘llaniladi, past aniqligi bilan aniqlanadi, 15-17 mu kvamet bo‘yicha aniqlanadi.
Shtangenglubometrlar pazlarining chuqurligini o‘lchaydi, kichik teshishlarni ham o‘lchaydi.
CHiziqli o`lchash texnik vositalarining asosiy tavsif va imkoniyatlari.
Mikrometrik o‘lchov asboblari. Mikrometrik asboblari ham shtangen asboblarga o‘xshab keng tarqalgan o‘lchov asboblariga kiradi. Bu gruppaning har xil asboblari yuqori aniqlikli vintli yani mikrometrli parallrini birlashtiradi. Qo‘zg‘almas gayka vintning aylanishi, vintning o‘qli siljishiga olib keladi. U o‘lchovli kantakt bilan bog‘langan.
Tashqi o‘lchovlarni o‘lchash uchun keng tarqalgan mikrometri ishlatiladi, ichki o‘lchovlarni o‘lchash uchun glubinometrlari ishlatiladi.
5-Ma’ruza: Burchak kattaliklar va siljishlarning mexanik usul va asboblari.
Reja:
Burchak kattaliklar va siljishlarning mexanik usul va asboblari va ularni sinflashtirish.
CHiziqli va burchak siljishda mexanik vositalarning asosiy tavsiflari va rivojlanishning kelajagi.
Uchlari tekis va parallel uzunlik o‘lchovlar
Tekis – parallel uzunlik o‘lchovlarini konstruksiyalari
|
| |
