Chizmachilik
Eshik va deraza tavaqalarining ochilishini ko‘rsatish zarur bo‘lsa, u holda devor tekisligiga 300 – 500 qiya qilib eshik yoki deraza tavaqasi chiziladi. 1:20 va undan kichik masshtabda chizilgan chizmalarda zakrovlar1 va deraza tavaqalari ko‘rsatilmaydi. 11-jadvalda isitish o‘chog‘i, gaz plitalarning shartli grafikaviy belgilari keltirilgan. O‘choqlar eshikchasi chiziq bilan ko‘rsatiladi. Gaz plitalar tasvirda konforkalar soni va joylashishi aylanachalar bilan tasvirlangan. 11-jadval. Isitish o‘choqlari maishiy plitalarning shartli grafikaviy belgilari
12-jadvalda keltirilgan sanitariya texnikasi jihozlarining shartli grafikaviy belgilari, chizma masshtabini nazarda tutgan holda haqiqiy o‘lchamiga mos kelishi kerak. Sanitariya-texnika qurilmalari, sxemalarida va chizmalarida masshtabsiz qo‘yiladi. Devordagi teshik va tarmoqlarning shartli belgilari 1:200 va undan yirik masshtabda chizilgan chizmalarga qo‘yiladi (13-jadval). Tarmoq, belgisi yoniga tarmoq boshlanadigan qavat sonini ifodalovchi raqam yoziladi. Tarmoq konturi va unga ulangan tarmoqlar konturi ingichka chiziqlar bilan chiziladi. Umumiy tarmoqqa ulanadigan tarmoqlar qaysi qavatda bo‘lsa, ular o‘sha qavat rejasidagina ko‘rsatiladi. Pandus nishab yo‘laklar va zinalarning shartli belgilarida ko‘tarilish yo‘nalishi ko‘rsatkich bilan tasvirlanadi. Ko‘rsatkich chizig‘i boshidagi nuqta va ko‘rsatkich uchi reja qaysi qavatga ta’luqli bo‘lsa, o‘sha qavatning maydonchasi chekkasiga qo‘yiladi. Ayrim xollarda pandus ko‘tarilishini anglatuvchi ko‘rsatkich yonida qiyalik kattaligi yoziladi (14-jadval). Bino konstruktiv elementlari. Binoning asosiy konstruktiv elementlari 206-rasmda keltirilgan. Poydevorlar (1) qattiq yer sathiga qo‘yilib, uning ustiga qurilgan elementlar yukini yerga uzatuvchi qismdir. Poydevorlar uzliksiz (lentasimon) va ustunsimon bo‘ladi. Lentasimon poydevorlar devorlarning butun uzunligi bo‘yicha quriladi, ustunsimon va poydevorlar esa alohida ustunlar ko‘rinishida quriladi va ularga temir beton to‘sinlar yotqiziladi, devorlar esa shu to‘sinlar ustiga o‘rnatiladi. 12-jadval. Sanitariya-texnikasi jihozlarining shartli grafikaviy belgilari
13-jadval. Devordagi teshiklarning shartli grafikaviy belgilari
14-jadval. Pandus va zinalarning shartli grafikaviy belgilari
206-rasm. Bino konstruktiv elementlari: 1-poydevor; 2-qiya yo‘lka; 3-sokol; 4-yuk ko‘taradigan devor; 5-qavatlararo yopma; 6-chordoq yopmasi; 7-pardevor; 8-tayanchli tom yog‘ochi; 9-tom yopmasi cho‘plari; 10-podkos; 11-ustun; 12-chiqish teshigi; 13-chordoq; 14-maurlat, 15-peshadon; 16-zina marshi; 17-kosour; 18-zina maydonchasi; 19-tambur. Devorlar (4) – ish bajarishiga qarab ichki va tashqi devorlarga bo‘linadi. Tashqi devorlar binoni tashqaridan bo‘ladigan ta’sirlardan to‘sish, ichki devorlar esa xonalarni bir-biridan ajratib turish vazifasini bajaradi. Bundan tashqari yuk ko‘taruvchi devorlar, orayopmalar va tom og‘irligidan hosil bo‘lgan yuklarni poydevorga uzatadi. Pardadevor (7) – binodagi yondosh xonalarni bir–biridan ajratib turadi. Sokol (kursi) (3) – tashqi devorning pastki qismi bo‘lib, devorlarni atmosfera namligidan, shikastlanishdan saqlaydi. Otmoska (2) – suvlarni bino devoridan uzoqlashishiga xizmat qiladi. Orayopma (3) – binoning balandligi bo‘yicha qavatlarga bo‘luvchi gorizontal ajratish konstruksiyasi. Tom (9) – bino xonalarini tashqi muhitdan yog‘ingarchilikdan saqlaydigan tashqi ajratish konstruksiyasi. Tom yog‘ochi (8) – tomning yuk ko‘taradigan va devorga tayanadigan konstruksiyasi. Mauerlat (14) – yog‘och to‘sin bo‘lib,tom yog‘ochlari tayanadi. Zina marshi (16) – zinaning pog‘onali og‘ma elementi. Zina maydonchasi (18) – zinaning marshlar orasidagi gorizontal elementi Kosourlar (17) – maydonchaga tayanib, zina pog‘onalarini ko‘tarib turuvchi konstruksiyasi. 11.3. Binoni loyihalash va hujjatlarni tayyorlashLoyihalash bosqichlari. Qurilish jarayoni asosan, tasdiqlangan loyiha va smeta bo‘yicha quriladi. Loyiha tarkibiga: umumiy qurilish va maxsus ishlarni bajarish uchun va jihozlarni montaj qilish uchun zarur bo‘ladigan chizmalar, tushuntirish xati va qurilishning ayrim ish turlarini moliya baholarni aniqlaydigan hisob-kitob hujjatlari kiradi. Loyiha va hisob-kitob hujjatlar maxsus loyihalash instituti va tashkilotlarida buyurtmachilar tamonidan berilgan topshiriqlar asosida bajariladi. Qurilish chizmalarining nomlari va ularga marka quyish. Binolarni qurish bo‘yicha ishlar, umumqurilish ishlariga binoning o‘zini qurish bo‘yicha hamma ishlar kiradi, maxsus ishlarga esa, suv bilan ta’minlash, elektrlashtirish, telefonlashtirish, obodonlashtirish bo‘yicha ishlar kiradi. Ish chizmalarining ayrim komplektlari uchun quyidagi markalar belgilangan.
Qurilish chizmalarining masshtablari. Qurilish chizmalarining masshtablari GOST 2. 302–81 ga muvofiq tanlanadi.
Agar chizma qog‘oz barcha tasvirlar bir xil bitta masshtabda chizilgan bo‘lsa, masshtab asosiy yozuvga ya’ni burchak shtampiga yoziladi. Agar tasvirlar turli masshtablarda chizilsa, u holda har bir tasvir tepasiga tegishli masshtab ko‘rsatiladi. Reja o‘qlari va chizmalarga o‘lchamlar qo‘yish. Binolar rejada o‘q chiziqlar bilan bir necha bo‘laklarga bo‘linadi. Asosiy yuk ko‘taradigan konstruksiyalar (devor va ustunlar) ning joylashishini aniqlaydigan bu o‘qlar, bo‘ylama va ko‘ndalang reja o‘qlar deyiladi. Bino rejasi ko‘ndalang reja o‘qlar orasidagi masofa qadam deb, bo‘ylama reja o‘qlar orasidagi masofa esa, oraliq deb ataladi (207-rasm). Reja o‘qlari shtrix-punktir chiziq bilan chiziladi va markasi diametri 8 mm doiracha ichiga yoziladi. Reja o‘qlari ko‘p bo‘lgan tomoni raqamlar ( 1, 2, 3, ... ) bilan, kam bo‘lgan tamoni ya’ni bo‘ylama reja o‘qlar bosh harflari ( A, B, V, G, D, ... ) bilan belgilanadi. O‘lchamlar quyish, rejada binoning hamma xonalarini katta kichiklik konstruktiv elementlari, o‘lchamlari to‘g‘risida fikr yuritish imkonini beradi. Qurilish chizmalarida o‘lchamlar GOST 2.307-81 ga muvofiq qo‘yiladi. Qurilish chizmachiligidagi o‘lchamlar, mashinasozlik chizmachiligidagi kabi millimetrda va metrda ham ko‘rsatish mumkin, bunda o‘lchov birliklari qo‘shib yoziladi yoki texnikaviy talablarda ko‘rsatiladi. Bino fasadi yoki qirqimda balandlik belgilari ishlatiladi. Binolar uchun nolinchi belgi sifatida odatda, birinchi qavat polining satxi olinadi. Zarur hollarda belgilar tushuntirish yozuvlari bilan beriladi. Belgilar nolinchi deb olingan sathdan balandlik o‘lchamlari ishorasiz, pastlik esa (-) ishora, uchta o‘nlik belgi bilan ko‘rsatiladi. Sath belgisi chiqarish chizig‘ining ustiga yoki pastiga qo‘yiladi (208-a,rasm). Balandlik belgilarining o‘lchamlari metr hisobida olinadi. 207-rasm. Qurilish chizmalarida chiqarish belgilari va xavolalar. Chizmalarni va shartli belgilarni o‘qish oson bo‘lsin uchun boshqa chiziqlarga xavolalarning va chizmalarda chetga chiqarish chiziqlarini quyishning ma’lum qoidalari o‘rnatilgan. Tugunlarda qilinadigan xavolalar ingichka chiziqli doirachalarda ko‘rsatilib, chiqarish chizig‘i ustiga tugun nomeri, pastiga esa tugun yoki detal tasvirlangan varaqa nomeri yoziladi. Tugun belgisi uning yuqorisiga yoki o‘ng tamonida ikki aylana bilan tasvirlanadi. Ichki aylana yo‘g‘on, tashqi aylana esa, ingichka chiziqlar bilan chiziladi (208-b,rasm). Tugunlar bino konstruktiv elementlarining yaxlit birikmalarini, detallarning montaj brikmalarini, to‘sinlarni ustunlar bilan va o‘zaro birikmasini, kran osti to‘sinlarini ustunlarga tayanishini, zinalarning zina maydonchalari bilan bog‘lashishlarini va hokazolarni yirik masshtablarda (1:5, 1:10, 1:20) ko‘rsatish lozim bo‘lgan hollarda bajariladi (209-rasm).
b) 208-rasm. 209-rasm. 11.4.. Bino rejasi, fasadi va qirqimlariBinoning ustidan ko‘rinishi tom ko‘rinishi deb ataladi. Bunda bino ichki tuzilishi haqida hyech qanaqa tushuncha bo‘lmaydi, shuning uchun binoning deraza tokchasi yuqorisidan o‘tuvchi xayoliy gorizontal tekislik bilan kesib, gorizontal proyeksiya tekisligiga proyeksiyalash natijasida bino rejasi hosil qilinadi(210-rasm). Reja 210-rasm Rejada bino ichki xonalari joylashishi va o‘lchamlari, sanitariya-texnikasi jihozlari joylashishi, binoning qavatlari bo‘yicha rejasi bilan tanishish mumkin. Agar ikkinchi va undan keyingi qavatlarning rejasi bir xil bo‘lsa, u holda birinchi qavat rejasidan tashqari ikkinchi qavat rejasi ham chiziladi va uni o‘xshash (tipovoy) qavatlar rejasi deb yozib qo‘yiladi. Bino rejasini chizish quyidagi tartibda bajariladi: Bo‘ylama va ko‘ndalang reja o‘qlari o‘tkaziladi (211-rasm); barcha tashqi va ichki devorlar, pardevorlar va ustunlar chiziladi (212-rasm); tashqi va ichki devorlarda ham pardevorlarda deraza, eshik o‘rinlari ajartiladi; sanitariya–texnikasi jihoz lari chiziladi va o‘lcham chiziqlari qo‘yiladi (213-rasm); chizmaga barcha o‘lchamlar yoziladi, tegishli yozuvlar bajariladi va ingichka chiziqda chizilgan chizma tekshirib chiqiladi, so‘ng rejani TM yoki M qalamda qalinlashtirib chiqiladi (214-rasm). Qirqim va kesim konturlari bino rejasi chizmasida asosiy tutash chiziqlar bilan 0,6...1,5 mm yo‘g‘onlikda chiziladi. Chizmaning kesim tekisligiga to‘g‘ri kelmaydigan barcha qolgan chiziqlarini o‘lcham va chiqarish chiziqlari singari ingichka tutash chiziqlar bilan (S/3...S/2) chizish mumkin. Bino rejasini tugallagach, chizma tekshiriladi va ortiqcha chiziqlar o‘chiriladi.
Fasadni chizish uchun reja o‘qlari chiziladi, rejadan umumiy kontur chiziqlar yuqoriga ya’ni frontal proyeksiya tekisligiga proyeksiyalanadi, binoning burtib chikgan qismlari bo‘lsa, ular-ning konturlari ham chiziladi; deraza va eshik o‘rinlari, balkonlar, kirish joylarining ustidagi soyabonlar, karnizlar va boshqa me’morchilik detallari chiziladi. So‘ngra deraza tavaqalari, eshiklar, balkon to‘siqlari, tomdagi ventilyatsiya va mo‘rilari chiziladi, balandlik belgilari qo‘yiladi; fasadni reja va qirqimga mos kelishini tekshirgach, asosiy chiziqlar kalinlashtiriladi (215-rasm). Agar panelli yoki yirik blokli binolar bo‘lsa, fasadida panellar yoki bloklar orasidagi choklar chizib ko‘rsatiladi. 211-rasm 212-rasm 213-rasm 214-rasm Fasad 1-7 215-rasm. Bino qirqimi va uni bajarish tartibi. Qirqim deb, binoning vertikal tekislik bilan fikran kesilgan va kesuvchi tekislikga parallel bo‘lgan proyeksiyalar tekisligiga proyeksiyalab olingan tasvirga aytiladi (216-rasm). Loyihalashning boshlang‘ich qismida xonalarning ichki ko‘rinishlarini va interyerlarning me’morchilik elementlarini ko‘rsatish uchun binoning me’moriy qirqimlari chiziladi (220-rasm), bunda poydevorlar, yopilmalar va boshqa elementlar konstruksiyalari ko‘rsatilmaydi, lekin fasadni chizish uchun kerakli o‘lchamlar va balandlik belgilari qo‘yiladi. 216-rasm. Me’moriy qirqim bino kurishda foydalanilmaydi, chunki unda binoning konstruktiv elementlari, ularning o‘zaro tutashmasi ko‘rsatilgan binoning konstruktiv qirqimlari bajariladi (216-rasm). Qirqimni chizishda barcha yasashlar ingichka chiziq bilan quyidagi tartibda bajariladi: a) devorning asosiy yuk ko‘tarish konstruksiyalari va ustunlarning vertikal reja o‘qlari o‘rnatiladi, ya’ni o‘tkaziladi. Reja o‘qqa perpendikulyar bo‘lib, zamin, trotuar yuzasi, barcha qavat pollari, shartli chordoq yopmasi va karniz yuqorisi sathining gorizontal chiziqlari chiziladi (217-rasm). 217-rasm. 219-rasm. Qirqim 1-1 218-rasm. 220-rasm. b) qirqimga kiruvchi tashqi ichki devor, pardevor konturlari, shuningdek qavatlararo va chordoq yopmalrining hamda tom o‘rkachi balandliklari ingichka chiziqlar bilan chiziladi (218-rasm). v) Tashqi va ichki devorlarda hamda pardevorlarda deraza va eshik o‘rinlari va shuningdek kesuvchi tekislik orasida joylashgan ko‘rinadigan eshik o‘rinlari va boshqa elementlar belgilanadi, o‘lchamlar va chiqarish chiziqlari, reja o‘qlari markalash doirachalari va balandlik belgilari qo‘yish ishoralari chiziladi (219-rasm) g) kesimlar batomom ustidan yurgizib chiqiladi, balandlik belgilari va o‘lchamlar ko‘rsatiladi; ortiqcha chiziqlar o‘chiriladi (220-rasm). Konstruktiv qirqimlar ham shu tartibda chiziladi. Kesim joylari, konstruksiya elementlari, tasvirlari va materialning grafikaviy belgilari bilan to‘ldiriladi. Zina bo‘yicha qirqimni yasash. Zina joylashgan xona uzunligi 5610 mm, eni 2200 mm, marsh eni 1000 mm, marshlar orasidagi oraliq rejada – 200 mm, qavatlar balandligi 3000 mm ga teng qilib olingan. Zinapoya pog‘onaosti 150 mm bo‘lganda har bir marshda 10 ta (1500:150) pag‘onaosti bo‘lishi lozim (221-rasm). Zinapoyaning vertikal tekisligini pog‘onaosti, gorizontal tekisligini esa bosqich deyiladi. Bitta zinapoya bosqichining eni 300 mm bo‘lsa, 9 bosqich 2700 mm bo‘ladi. Dastlabki hisoblardan keyin qirqimni yasashga kirishiladi. Reja o‘qlar o‘tkaziladi, devorlar chiziladi, zina maydonchalari sathlari gorizontal chiziqlar bilan belgilanadi. Ayni berilgan o‘lchamlar ortiga kataklar chiziladi va bu kataklar bo‘yicha zina qirqimi bajariladi. Qirqilgan elementlar yo‘g‘onlashtirilib chiqiladi. Shuni nazarda tutish kerakki, zina bo‘yicha qirqim tekisligi har doim kuzatuvchiga yaqin joylashgan marsh bo‘yicha o‘tkaziladi. Zina marshlari va maydonchalarini montaj qilishda zina bo‘yicha qirqim va alohida tugunlarning barcha detallari bilan birga yirik masshtabdagi tasvirlaridan foydalaniladi.
Yog‘ochdan binoning ko‘pgina konstruksiyalari, devorlari, yopmalari, chordoq to‘sinlari, poli va hokazolar tayyorlanadi. Yog‘och konstruksiyalar mixlar, boltlar, shponkalar, chagalar, nagellar yordamida biriktiriladi. 15–jadvalda yog‘och konstruksiyalar elementlarining chizmada qo‘llanadigan ayrim shartli grafikaviy (GOST 11692–66 ) keltirilgan. Chiqarish chiziqlarida biriktiruvchi detallarning shartli belgilari, detallarning soni, eni, balandligi va uzunligi ko‘rsatiladi. Agar yog‘ochdan deraza va eshik bloklarini, pollarini, pardadevorlarni va shunga o‘xshashlarni tayyorlash uchun foydalanilsa, u holda binoning bu qismi chizmalari AR markali me’moriy-qurilish yechimlari chizmalari komplektiga kiritiladi. Agar yog‘och binoning yuk ko‘taradigan qismlarini tayyorlash uchun qo‘llanilsa va u loyihaning ko‘p qismini tashkil qilsa, u holda ish chizmalari alohida komplektlanadi va ularga KD marka beriladi. 222-rasmda suyanma yog‘och ferma tugunining chizmasi yirik masshtabda (1:20) tasvirlangan. Bunda ish bajarish uchun kerakli barcha ma’lumotlar, elementlari kesimi, mixlarni joylashishi, boltlar, skobalar bilan maxkamlash joylari, kerakli qirqimi va kesimlar, zarur bo‘lgan o‘lchamlar ko‘rsatilgan. Yog‘och fermalar asosan dumaloq yog‘ochlardan yoki to‘trqirrali yog‘ochlardan tayyorlanadi. Yog‘och ferma elementlari, tayyorlash chizmalari bo‘yicha tayyorlanadi, bu chizmalarda har bir elementning formasi va o‘lchamlari tasvirlanadi. Yog‘och konstruksiyasining aksonometrik proyeksiyasi bajariladi. 15-jadval. Yog‘och konstruksiyalari elementlarining shartli grafikaviy belgilari
222-rasm. Metall konstruksiyalarining chizmalari. Qurilishda barcha konstruksiyalar kabi metall konstruksiyalar ham keng qo‘llaniladi. Metall konstruksiyalar ulardan katta oraliqli binolarni va muhandislik (ko‘prik, yopiq stadion, savdo markazi) inshootlarini yopishda foydalaniladi. Metall konstruksiyalar asosan po‘lat prokatlardan va po‘lat quvurlardan tayyorlanadi. Prokat po‘lat profili va nomi ko‘ndalang kesimining formasi bilan aniqlanadi. Keng tarqalgan po‘lat profillari: teng yonli va teng yonlimas burchaklik, tavrli, qo‘shtavrli shveller, Z simon profillardir. Metall konstruksiya chizmalari KM marka ostidagi alohida chizmalar komplektiga kiradi. KM markali chizmalar komplektiga quyidagi masshtabda chiziladigan chizmalar kiradi:
16-jadvalda payvand choklarning GOST 11692-81 ga ko‘ra shartli grafikaviy belgilari berilgan. Chok belgilari chiqarish yozuvlari bilan birga beriladi, bunda yozuvlar ko‘rinadigan choklarda tokcha ustiga, ko‘rinmas choklarda tokcha ostida va ikki tamonli choklarda tokchaning ikkala tomoniga yoziladi. Tugun chizmalari konstruksiya elementlarining yaxlit birikmasini, to‘sin va fermalarning montaj birikmalarini, to‘sin va o‘zaro birikmasini, kranosti to‘sinlarni ustunlarga tayanishini va shunga o‘xshashlarni ko‘rsatish lozim bo‘lgan hollarda chiziladi (223-rasm). Chordoq to‘sini fermasining bir tuguni chizmasi keltirilgan. Fermaaning bu tuguni metall prokatlardan tayyorlangan bo‘lib, asosan payvand choklari bilan biriktirilgan. Tugunlar chizmasida faqat konstruksiyalarning alohida elementlarini chizmasida bo‘lmagan o‘lchamlar ma’lumotlargina ko‘rsatiladi. Tugunning berilgan proyeksiyalaridan foydalanib, uning aksonometrik proyeksiyasi ham bajariladi. Aksonometrik proyeksiyasida payvand choklari ko‘rsatiladi. 16-jadval. Metal konstruksiyalarda elektr payvandli birikma choklarining shartli grafikaviy belgilari
223-rasm. Temir – beton konstruksiyalarining chizmalari. Temir-beton konstruksiyalar qurilishda eng ko‘p ishlatiladigan turidir. Bu konstruksiya beton va po‘lat chiviqsinchning quyma birikmasi bo‘lib, konstruksiyada bir butunday ishlaydi. Temir-beton konstruksiyalar markasi (KJ) bilan yuritiladi. Beton odatda siquvchi kuchlarni, chiviqsinch esa chuzuvchi kuchlarni o‘z ichiga oladi. Temir-beton konstruksiya mustahkamlik va uzoqqa chidamlilik xususiyati bilan boshqa konstruksiyalardan ajralib turadi. Tayyorlash turiga qarab temir-beton konstruksiyalar qo‘yma va yig‘ma turlarga bo‘linadi. Yaxlit quyma temir-beton konstruksiyalar qurilish maydonida yasaladi. Yig‘ma temir-beton konstruksiyalar esa, zavodda tayyorlanadi va qurilish maydonlarida elektr payvand choklar bilan biriktiriladi. Quyida temir beton buyumlarining ayrim markalari keltirilgan.
Har bir konstruktiv element loyihada o‘z raqamiga ega, masalan, ustunlar K1, to‘sinlar B1, B2 va hokazo. Markalar chetka chiqarish chiziqlarning tokchalariga qo‘yiladi. Agar bir nechta konstruktiv elementlar bir xil bo‘lsa, u holda ularga bir xil tartibda raqam beriladi. Bu holda marka chetga chiqarish chiziqlarini birlashtiriuvchi umumiy chiziq ustiga qo‘yiladi. Qo‘yma temir-beton konstruksiyalar markasiga yozma “m” harfi qo‘yiladi, Fm6 - yaxlit temir-beton poydevorlari. Agar bir xil tipdagi konstruktiv elementlarga ayrim o‘zgartirishlar kiritilsa (teshiklarning joylashishi, ustqo‘yma detallari va shunga o‘xshashlar), u holda tartib raqam yozma harf qo‘yiladi, masalan, K2a, BK4b.
Error: Reference source not found 224-rasm. 224-rasmda temir-beton konstruksiyasi tuguni bajarib ko‘rsatilgan. Bunda ustun bilan to‘sinlarning biriktirilishi va uning aksonometrik ko‘rinishi tasvirlangan. Talabalar o‘z variantlarini xuddi shu usulda bajaradilar. 2-ilova. Sirtlarni tekislik bilan kesish va kesim yuzasini topish namunasi 2-ilovaning davomi 3-ilova. Sirtlarning o’zaro kesishuv chizig’ini topish namunasi 3-ilovaning davomi 4-ilova. Sharni tekislik bilan kesish namunasi 5-ilova. Detalning yaqqol tasviri bo’yicha ortogonal proyeksiyasini yasash namunasi 6-ilova. Tutashmalarni bajaring
9-ilova. Sharning yetishmagan proyeksiyalarini yasang. 11-ilova. Detalning yaqqol tasviri bo’yicha ortogonal proyeksiyasini yasang
12-ilova. Bino fasadi, rejasi va qirqimi Qirqim 1-1 Reja 2-2 Tom rejasi 13-ilova. Bino fasadi, rejasi va qirqimini bajaring Foydalanilgan adabiyotlarБотвиников A.Д вa бошќaлaр. Чизмaчилик. –Т.: Ўќитувчи, 1990. Боголюбов С.К Воинов В. Техникaвий чизмaчилик, курси. –Т.: Ўќитувчи, 1976. Вишнеполсикий И.С., Вишнепольский В.И. Чизмaчилик. –Т.: Ўќитувчи, 1990. Киргизбоев Ю. Чизмa геометрия. –Т.: Ўќитувчи, 1972. Хорунов Р. Чизмa геометрия курси. –Т.: Ўќитувчи, 1974. Киргизбоев Ю.вa бошк. Мaшинaсозлик чизмaчилиги курси. –Т.: Ўќитувчи, 1981 Кобилжонов К.М вa б. Чизмaчилик вa чизмa геометиря aсослaри. –Т.: Ўќитувчи, 1983. Собитов Э. Чизмa геометрия ќисќaчa курси. –Т.: Ўќитувчи,1993. Рaхмонов И. Чизмaчиликдaн дидaктик ўйинлaр. –Т.: Ўќитувчи, 1992 Рaхмонов И. Чизмaчиликдaн тест. –Т.: Ўќитувчи, –1994. Рaхмонов И., Чизмaлaрини чизиш вa ўќиш, –Т.: Ўќитувчи, 1992. Муродов Ш. вa б. Чизмa геометрия курси. –Т.: Ўќитувчи, 1988. Aбдуллaев У. Чизмa геометрия вa чизмaчилик aсослaри. –Т.: Ўќитувчи, 1999. Миронов Б.Г., Миронов Р.С. Черчение, М.: Мaшинострение 1991. Умромхўжaев A. Мaктaбдa чизмaчилик ўќитиш. –Т.: Ўќитувчи, 1991. Короев Ю.И. Черчение для строителей. –М.: Высшaя школa, 1985. Будaсов Б.В., Кaминский В.П. Строительное черчение –М.: Стройиздaт, 1990. ЕСКД “Общие прaвилa выполнения чертежей” 1991. MUNDARIJA So‘z boshi 4 KIRISh 6 1-QISM. Texnik chizmachilik va chizma geometriya asoslari 9 1-bob. Chizmalarni grafik taxt qilish va standartlar 9 1.1. Chizmaga kerakli jihozlar, chizma asboblari va ulardan foydalanish 9 1.2. Chizmalarni chizishga oid davlat standartlari 14 2-BOB. GEOMETRIK YaSAShLAR 34 2.1. To‘g‘ri chiziqni, burchakni va aylanalarni teng bo‘laklarga bo‘lish 34 2.2. Tutashmalar 40 2.3. Lekalo egri chiziqlari 48 2.4. Qiyalik va konusliklar 54 3-BOB. ChIZMA GEOMETRIYa ASOSLARI 56 3.1. Markaziy va parallel proyeksiyalash usullari 56 3.2 Nuqtaning ortogonal proyeksiyasi 57 3.3. To‘g‘ri chiziqning ortogonal proyeksiyasi 63 3.4. Tekislikning ortogonal proyeksiyasi 67 4-BOB. AKSONOMETRIK PROYeKSIYaLAR 72 4.1. To‘g‘ri va qiyshiq burchakli aksonometrik proyeksiyalar 72 4.2. Aylananing aksonometrik proyeksiyasini yasash 75 5-BOB. GEOMETRIK JISMLARNING ORTOGONAL VA AKSONOMETRIK PROYeKSIYaLARI VA ULARNING YoYILMALARI 78 5.1. Ko‘pyoqliklarning ortogonal proyeksiyasi va yoyilmasini yasash 78 5.2. Aylanma sirtlarning ortogonal proyeksiyasi va yoyilmalarini yasash 84 6-BOB. PROYeKSION ChIZMAChILIK VA TEXNIK RASM 93 6.1. Tasvirni chizmada joylashtirish va chizish bosqichlari 93 6.2. Detalning yaqqol tasviri bo‘yicha uning uchta proyeksiyasini yasash 94 6.3. Detalning ikki proyeksiyasi bo‘yicha uchunchi proyeksiyasini va aksonometriyasini yasash 96 6.4. Texnik rasm chizish haqida 98
7-BOB. KONSTRUKTORLIK HUJJATLARI, MAShINASOZLIK ChIZMALARIDA BUYuM TASVIRLARI 110 7.1. Konsturuktorlik hujjatlari, buyum turlari 110 7.2. Ko‘rinishlar, kesimlar va qirqimlar 112 7.3. Qo‘yim (dopusk)lar va o‘tqazish(posadka)lar 127 7.4. Yuzalarning g‘adir–budirligini aniqlash 129 7.5. Eskizlar 132 8-BOB. AJRALADIGAN VA AJRALMAYDIGAN BIRIKMALAR 138 8.1. Ajraladigan birikmalar 138 8.2. Ajralmaydigan birikmalar 146 9- BOB. YIG‘ISh ChIZMALARI 152 9.1. Yig‘ish chizmasi va umumiy ko‘rinish chizmasi 152 9.2. Spetsifikatsiya (yig‘ish chizmasi jadvali) 153 9.3. Yig‘ish chizmalarini o‘qish tartibi 153 9.4. Detallarga ajratib chizish 154 10-BOB. SXEMALAR 158 10.1. Kinematik sxemalar 158 10.2 Gidravlik va pinevmatik sxemalar 161 10.3. Elektr sxemalar 162
11-BOB. QURILISh ChIZMAChILIGI 165 11.1. Qurilish chizmachiligi haqida umumiy tushincha 165 11.2. Qurilish chizmachiligida ko‘rinishlar va shartli grafikaviy belgilari 166 11.3. Binoni loyihalash va hujjatlarni tayyorlash 171 11.4.. Bino rejasi, fasadi va qirqimlari 175 11.5. Qurilish konstruksiyalari 184
Qulnazarov Bahrom Bekmurodovich Chizmachilik asoslari (kasb-hunar kollejlari uchun o‘quv qo‘llanma). Samarqand, 2004 y. Muharrir: Kulnazarov B. Texnik muharrir: Ibragimov X.
Qog‘oz formati A4, Hajmi 12,1 bosma taboq. Nusxasi – 500 ta. Bahosi kelishilgan narxda. Samarqand davlat arxitektura-qurilish instituti bosmaxonasida chop etildi. 1 Зaкров – дерaзaдaги дерaзa ћимояси. Katalog: files -> ebooks ebooks -> Annotatsiya ebooks -> Xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti ebooks -> O’zbekistоn respublikasi оliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi namangan muxandislik-texnоlоgiya instituti kimyo-texnоlоgiya fakulteti Download 8.05 Mb.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||