7
Taʼlim tizimida zamonaviy axborot texnologiyalardan foydalanish uning yangi
sohasi, yaʼni taʼlimning elektron didaktik shakli paydo boʼlishiga asos boʼldi. Unda
oʼquv fanlarinng boblarini ajratib, elektron koʼrinishda tasvirlash, elektron darslikning
maʼruza va amaliy darslar qismini ularning vazifalaridan
kelib chiqqan holda ishlab
chiqish, elektron darsliklarni baholash mexanizmini yaratish va tadbiq etish, elektron
darsliklar asosida virtual stendlar yaratish va oʼquv jarayoniga qoʼllash, elektron
darslikni qoʼllash orqali oʼqitishning umumiy saviyasini aniqlash kabi imkoniyatlar
yaratilishi koʼrsatilgan
[2]
.
Аxborot texnologiyalarini oʼquv jarayoniga tadbiq etishning muhim
yoʼnalishlaridan biri elektron darsliklar, elektron qoʼllanma va koʼrsatmalar yaratishdir.
Elektron darsliklar va qoʼllanmalar maʼruza mazmunini boyitish, yangi materiallar bilan
toʼldirish imkonini beradi. Taʼlimda zamonaviy axborot texnologiyalarni qoʼllash,
jumladan oʼquv metodik majmualarning qoʼllanilishi oʼqitilayotgan talabalarning
bilimini oshirishda muhim ahamiyat kasb etadi.
Keyingi yillarda zamonaviy axborot texnologiyalarining
rivojlanishi, dars
mashgʼulotlarini tashkil etishning muhim omili boʼlib xizmat qilmoqda. Ulardan, keng
foydalanayotgan amaliy ishlardan biri kompyuterda maxsus dasturlar yordamida
kuzatilishi qiyin boʼlgan fizik jarayonlarni elektron darsliklar, animatsiyalar, virtual
tajribalar va taqdimotlar asosida koʼrgazmali tushuntirishdir.
Bu dasturlar juda koʼp boʼlib, misol uchun: Word dasturida matnli hujjatlarni
yaratish qayta ishlash,
nusxa olish va chop etish; Excel dasturida matnli va sonli
maʼlumotlarni kiritish, oddiy jadvallar yaratish, kayta ishlash, nusxa olish, saqlash va
chop etish; Internet Explorer, Opera va boshqa brauzerlardan foydalanib internetdan
zarur boʼlgan maʼlumotlarni qidirish va yuklab olish; Аnimatsion roliklar yaratish uchun
Macromedia Flash MX dasturidan foydalaniladi. Multmediali taqdimot maʼruzalarini
yaratishda hammamizga maʼlum boʼlgan Power Point va Macromedia Authorware
dasturidan foydalaniladi. Elektron oʼquv adabiyotlarni yaratish davomida keng
foydalaniladigan tahrirlovchi dasturlar ham mavjud boʼlib ularga misol uchun, Adobe
Photoshop dasturi orqali rasmlarni tahrirlash, sifatini oshirish uchun foydalaniladi.
Crocodile Physics dasturidan foydalanish fizik jarayonlarni
modellashtirish va
8
fizikaning mexanika, elektr, optika va toʼlqin hodisalariga oid tajribalarni kuzatish
imkoniyatlarini beradi. Bu dastur fizik hodisalarni kuzatish, tajribalar oʼtkazish va turli
murakkablik darajasidagi jarayonlarni modellashtirish imkoniyatini beradi. Bu
dasturdan foydalanuvchini izlanuvchanlikka, ijodiy fikr yuritishga, ish natijalarini tahlil
qilishga oʼrgatadi
[5]
.
Fizika fanini oʼqitish jarayoniga zamonaviy axborot texnologiyalarini qoʼllash
muhim ahamiyatga ega boʼlib, qoʼyidagi natijalarga olib kelishi mumkin:
- Oʼquv-tarbiya jarayoni faollashadi, dars samaradorligi oshadi;
- Oʼquv materiallarining turli shaklda (ovoz, matn, video, grafika, animatsiya
yordamida) uzatilishi talabalarning diqqatini oʼziga tortadi. Bugungi kunda oʼqitishning
anʼanaviy koʼrinishidan farq qiladigan zamonaviy axborot texnologiyalarni qoʼllash
yuqori samaradorlikka erishish uchun keng imkoniyatlar ochadi
[3]
.
Fizika fanini
oʼqitish borasida talabalar ongida nazariyaga oid model
tasavvurlarini shakllantirish,
hodisalar va jarayonlar bilan tanishtirishning samarali metodlarini ishlab chiqish
muhimdir. Shuningdek, modellashtirishning oʼziga xos muhim tomonlari shundaki,
hodisalarni jonli va tabiiy koʼrinishda tasvirlash, tajribani qisqa fursat ichida istalgan
paytda takrorlash, kuzatish qiyin boʼlgan va umuman kuzatilishi mumkin boʼlmagan
jarayonlarni ham namoyish eta olish imkoniyatiga ega boʼladi.
Oʼqituvchi kompyuter monitorida, shuningdek, multimedia proektori yordamida
koʼpgina fizik hodisalarni namoyish etishda yangi noanʼanaviy oʼqitish turini
takomillashtiradi. Har bir fizika fani oʼqituvchisi oʼz maʼruzasini rejalashtirishda
kompyuter oʼquv dasturidan toʼgʼri
foydalanishi kerak, chunki kompyuterni har bir
darsda qoʼllash mumkin. Shuning uchun uni rejalashtirish va ijobiy natijaga erishishda
kompyuterdan qachon va qanday foydalanishini bilishi zarur. Kompyuter dasturini
qoʼllash, yaʼni texnika vositalari yordamidagi maʼruzalar oddiy, anʼanaviy
maʼruzalardan koʼra yaxshiroq samara beradi. Bu esa oʼquv rejasining oʼz vaqtida
bajarilishini taʼminlaydi. Fizika fanini oʼqitishda kompyuter dasturlaridan foydalangan
holda, animatsiyali mashgʼulotlar olib borish talabalarga qoʼlaylik yaratibgina
qolmasdan, balki fizik jarayonlarning yuz berish mexanizmlari va bosqichlarini ekranda
aniq va jonli jarayon tariqasida koʼrsatadi, bu esa taʼlim sohasida yaxshi samara beradi.
9
Shuni eʼtiborga olgan holda, fizik jarayonlar mexanizmlarini,
ularning yuz berish
bosqichlarini kompyuterda animatsion tarzda namoyish etishni tashkil qilish, talabalarni
eslab qolishiga yordam beradigan mashgʼulot boʼlishiga olib keladi. Fizik jarayonlar
mexanizmlarini, ularni maʼruza, amaliy va ayniqsa, laboratoriya mashgʼulotlarida
namoyish etish va bu holatlarni kompyuter texnologiyalariga tayangan holda olib borish
oʼqitish jarayonida talabaga bilim berish va fan asoslariga doir koʼnikmalar hosil
qilishga yordam beradi.
Demak, fizika hodisalarini namoyon qila olishda zamonaviy axborot
texnologiyalaridan foydalanish ijobiy natijalar beradi. Talabalar tasavvurini
kengaytirishda va ularning bilimlarini yanada oshirishda zamonaviy axborot
texnologiyalarini qoʼllash eng qulay vosita va unumli usul boʼlib hisoblanadi
[4]
.
Xulosa
qilib shuni aytish mumkinki, zamonaviy axborot texnologiyalarini
qoʼllash natijasida qisqa vaqt ichida muhim va zarur maʼlumotlarni talabalarga yetkazish
imkoniyati tugʼiladi. Bu esa oʼquv samaradorligini oshirishning muhim omili boʼlib
xizmat qiladi.
