11
ateistlar yoki teokratlar qo‘liga o‘tgan paytlarda o‘rta asrlar
jaholatidan qolishmaydigan zo‘ravonlik qo‘llanildi.
Insonlar majburiy ravishda dindan chiqarildi, dinning
soxta ta’limot, jamiyat uchun zararli ekanini targ‘ib qi-
lish ishlari keng olib borildi. «Ilmiy ateizm» nomli fan
to‘qib chiqarilib, barcha ta’lim muassasalarida o‘qitil-
di. Mazkur g‘oyani qabul qilishni istamaganlar esa
turli
ayb lovlar bilan jazoga tortildi.
Tarix kitoblari qayta yozilib, dinning yuzaga kelishi-
da biryoqlama yondashildi, aynan shu manbalarda «din
va fan dushmandir», degan g‘oya
aholiga maktabdanoq
singdirila boshlandi.
Fan va din uyg‘unligi tarafdorlari, ko‘pincha, fan ar-
boblari tomonidan ham, noxolis ruhoniylar tarafidan
ham qarshilikka uchragan. Ba’zan og‘ir ayblar bilan
ta’qib qilingan.
TARIXGA NAZAR
Salib yurishlari –
1096-yilda boshlangan G‘arbiy
yevropa ritsarlarining
musulmon, pravoslav davlatlari va turli xil xristian mazhablariga qarshi olib
borgan yurishlari. Salib yurishlarining maqsadi Falastinni, birinchi navbatda,
Quddusni saljuqiy turklardan ozod qilish edi. Biroq keyinchalik Boltiqbo‘yi
majusiylarini xristianlashtirish, Yevropada Papa
hukumatiga qarshi harakat-
larni bostirish yoki papalarning siyosiy maqsadlarini amalga oshirish vositasi
bo‘lib qoldi.
«Salibchilar» atamasi salib yurishi ishtirokchilari o‘z kiyimlariga salib
(xoch, krest) tikib olishgani uchun paydo bo‘lgan. Yurish qatnashchilari gu-
nohlardan poklanadi,
deb hisoblangani bois, unda nafaqat ritsarlar, balki oddiy
aholi ham ishtirok etgan.
Salibchilar 1099-yilda Quddusga kirishlari bilanoq xunrezlikni boshlab yu-
borishdi. Ular musulmon va yahudiylar qatori mahalliy
xristianlarni ham qi-
rib tashlashdi. Shu yili 16 iyul kuni erta tongda barcha narsa hal bo‘ldi, qamal
vaq tida va xunrezlikda jami 70 mingga yaqin kishi vahshiylarcha qatl qilindi.
Salibchilar
12
Biroq tarixda «fan va din aslida bir-biriga zid emas,
balki uyg‘un sohalar» degan g‘oyani ilgari surgan va ri-
vojlantirgan buyuk olimlar ham ko‘p bo‘lgan.
Masalan, Hakim Termiziy bizning tushunchamizdagi
fanni ilm, diniy ilmni esa ma’rifat, hikmat deb
atagan va
ularning inson tafakkuridagi o‘rnini to‘g‘ri belgilagan.
Hakim Termiziy g‘oyalarini Abu Nasr Forobiy, Abu
Rayhon Beruniy, Faxriddin Roziy kabi olimlar rivojlan-
tirganlar, fan va din uyg‘unligini Ibn Sino o‘z faoliyati-
da yanada teranroq ko‘rsatgan.
Mustaqillikdan so‘ng O‘zbekistonda
ham fan va din
uyg‘unligini ta’minlashga alohida urg‘u berildi. Bi-
rinchi Prezidentimiz Islom Karimov ta’kidlaganidek:
«...Dunyoviy va diniy qadriyatlar bir-birini to‘ldirmas
ekan, bugungi kunning og‘ir va murakkab savollariga
to‘laqonli javob berish oson bo‘lmaydi».
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzurida
Toshkent islom universitetining tashkil etilishidan ham ay-
nan shu maqsadlarni ro‘yobga chiqarish ko‘zlangan. Ham
dunyoviy, ham diniy ilmlar o‘qitiladigan mazkur ta’lim
dargohi bitiruvchilari jamiyatimizda
dunyoviylik va diniy-
lik, fan va din uyg‘unligini ta’minlashga xizmat qiladilar.
