38
Sho‘ri ketkazilgan, yuvish suvi talab qilmaydigan erlar kuzda, ekinlar yig‘ishtirib
olingandan va yuza yumshatilgandan keyin, 25-27 santimetr chuqurlikda haydalib
shudgor qilinadi. Karam, kartoshka, piyoz, sabzi, lavlagi, rediska singari ertachi
ekinlar ekiladigan uchastkalar shudgorlashdan keyin yaxshilab tekislanadi, begona
o‘t qoldiqlaridan tozalanadi, ularga mahalliy o‘g‘it solinib egat olinadi.
May oxiri va iyunda ekiladigan kechki ekinlar uchun
ajratilgan uchastkalar
erta bahorda boronalanadi, ikki marta yoppasiga kultivatsiya qilinadi yoki ekin
oldidan ag‘darmasdan haydaladi, so‘ngra egat olinadi.
Otatda bu erlar ekish
oldidan (haydash oldidan) sug‘oriladi.
Sabzavot ekinlari va kartoshkani yozda takroriy ekishda ham, er ertachi ekin
yig‘ishtirib olingach, sug‘orilib, so‘ngra haydab, mola
bostirib tayyorlangandan
keyin egat olinishi kerak. O‘suv davrida ekinlarni sug‘orish uchun qulay sharoit
yaratish maqsadida sabzavot va kartoshka ekishga ajratilgan uchastkalar yaxshilab
tekislanishi zarur.
O‘g‘itlash. Sabzavot, poliz va kartoshka ekinlari er unumdor bo‘lgandagina yaxshi
o‘sadi. Erga o‘g‘it solmasdan turib bu ekinlardan mo‘l hosil olish mumkin emas.
Mirzacho‘lning sho‘rxok erlarida organik va mineral o‘g‘itlarning ahamiyati katta,
chunki bu erlar sho‘ri yuvilganida suvda eriydigan zararli tuzlar bilan birga
o‘simlik uchun juda qimmatli oziq moddalar ham qisman yuvilib ketadi. SHo‘ri
yuvilmagan erlarda organik va mineral o‘g‘itlar sho‘rsizlantirilgan uchastkadagiga
qaraganda kam foyda beradi. Azotli o‘g‘itlar o‘simlikning er usti qismlari
bargining, poyasining o‘sishini
kuchaytiradi, fosforli o‘g‘itlar, aksincha, barcha,
poyaning o‘sishini sekinlashtirib, hosilning pishishini tezlashtiradi, kaliy esa ildiz,
ildizmeva hamda kartoshkalarning rivojlanishini tezlashtiradi.
O‘simlik butun o‘suv darida erdan oziqlanib turadi, biroq, hosil qilish davrida
o‘simlikda oziq moddalarga eng ko‘p ehtiyoj seziladi.
Sabzavot va kartoshka etishtirishda erga organik va mineral o‘g‘itlarni aralashtirib
solish eng yaxshi natija beradi.
1958-1959 yillarda Sirdaryo rayonidagi L. nomli kolxozda kartoshka hosili o‘g‘it
solinmaganida, gektarida 82 s, har gektarga 30 t go‘ng solinganida 104
s har
39
gektarga 120 kg azot, 120 kg fosfor solinganida 104 s, har gektariga 15 t go‘ng, 60
kg azot va 90 kg fosfor solinganida 119 s bo‘lgan.
Binobarin sho‘r erlardan mo‘l hosil olish uchun sabzavot ekiladigan erning har
gektariga 15-20 t dan go‘ng va mineral o‘g‘it solish kerak. Sho‘rxok erga solingan
organik o‘g‘it tuproqni oziq moddalarga boyitishdan tashqari, uning fizik hossasini
yaxshilashga ham yordam beradi. Natijada tuproqdagi namning bug‘lanishi
kamayadi va sho‘rning ildizlar yoyiladigan qavatga ko‘tarilishi ancha sustlashadi.
Xo‘jalikda go‘ng kam bo‘lsa, ekish oldidan erga 2-3 t chiqindiga mineral o‘g‘itni
aralashtirib
solinadi.
Organik
o‘g‘it kam bo‘lsa ham u tuproqdagi
mikroorganizmlar ishini kuchaytiradi va o‘simlikning erga solingan mineral
o‘g‘itlarni yaxshi o‘zlashtirishiga yordam beradi. Azotli o‘g‘itning yillik me’yori
o‘g‘itlash soniga barobar taqsimlanib sepilishi kerak. Ko‘chat
qilingan ekinlar
o‘zini tutib olganida, kartoshka,piyoz, ildiz mevalar yoppasiga ko‘karib
chiqqanida, poliz ekinlari 1-2 ta barg chiqarganida birinchi marta o‘g‘itlanadi.
Ko‘pincha, birinchi o‘g‘itlashda azotli va fosforli o‘g‘itlar birgalikda solinadi va
odatda bu ish qator oralarini birinchi marta yumshatishda
yoki ekinni chopiq
qilishda bajariladi. Kartoshka g‘unchalayotgan, pomidor, poliz ekinlari yoppasiga
gullagan, karam bosh o‘ray boshlagan, sabzi hamda lavlagi ildizmeva hosil qila
boshlagan davrda ikkinchi marta o‘g‘itlanadi.
