|
Üçüncü vaxt müddəti (60-cı illərin başlanğıcı – 1980-cı il). İnteqral mikrosxemləri əsasında
|
bet | 5/17 | Sana | 15.05.2024 | Hajmi | 0,65 Mb. | | #234247 |
Bog'liq ƏS cavablarÜçüncü vaxt müddəti (60-cı illərin başlanğıcı – 1980-cı il). İnteqral mikrosxemləri əsasında
kompüterlər. İlk çox məsələli əməliyyat sistemləri
1960-cı illərin əvvəlindən 1980-ci illərə qədər olan hesablama maşınları inkişafının vaxt müddətində, tranzistorlarla inteqral mikrosxemlərə keçid olmuş, kompüter texnikası daha etibarlı və ucuz hala gəlmişdir. Prosessorların məhsuldarlığı artmış, giriş-çıxış əməliyyatları sürətli olaraq həyata keçirilmək imkanı doğulmuşdur. Bu dövr zamanında, prosessor vaxtının effektivliyini artırmaq məqsədi ilə giriş-çıxış mexanizmlərinin sürətinin artırılması üçün yeni texnologiyaların tətbiqi aparılıb.
Giriş-çıxış əməliyyatları üçün perfokartlardan diskə keçirilmiş, və bu, tapşırıqların mürəkkəbliyi və müqavimətinin azalmasına nail olmuşdur. Bu dönəm ərzində SPOOLING (Simultaneous Peripheral Operation On Line) adlı texnologiya tətbiq olunmuş və verilənlərin verilmə-geri götürülməsi süreclərini idarə etmək üçün istifadə edilmişdir.
Mikroproqramlaşdırmanın əmələ gəlməsi və arxitekturada paralelizmin inkişafı hesablama sistemlərində böyük inkişaf getirmişdir. Multiproqramlaşdırma texnologiyası zamanla paylaşmaq, interaktiv işləmə və virtual yaddaş mexanizmləri kimi yeniliklərə gətirib çıxartmışdır. İnteraktiv rejim və time-sharing sistemləri istifadəçilərə daha yaxşı bir təcrübə təmin etmişdir.Hesablama sistemlərinin daxili evolyusiyasına paralel olaraq, proqram-uyuşan maşın ailələri yaradılıb, əməliyyat sistemləri standartlaşdırılmış və yeni texnologiyaların tətbiqi ilə effektiv işləmə təmin edilmişdir.
Dördüncü vaxt müddəti (1980-cı ildən hal-hazırki vaxta qədər). Fərdi kompüterlər.
Klassik, şəbəkə və paylanmış sistemlər
Başlangıcda, fərdi kompüterlər tətbiq üçün idi və "dostluq" proqram təminatı tələb etdi. Mütəxəssislər tərəfindən istifadə olunan bu sistemlər, əməliyyat sisteminin struktur komponentlərində əsas funksiyaları həyata keçirdi: tapşırıqların planlaşdırılması, proqramların kommunikasiya və sinxronlaşdırılması, yaddaşın idarə olunması, fayl sisteminin idarə olunması, giriş-çıxışın idarə olunması, və təhlükəsizliyin təmin edilməsi.
Evolyusiya prosesində, klassik əməliyyat sistemləri bu funksiyaları özünə uyğun şəkildə həyata keçirərək daha effektiv və təhlükəsiz olmağa nail oldu. Əməliyyat sistemləri inkişaf etdikcə, şəbəkələrin və paylanmış əməliyyat sistemlərinin inkişafı da başlandı. Paylanmış əməliyyat sistemlərində lokal və uzaq məsafədəki resurslar idarə olunur və istifadəçilər bununla maraqlanmamalıdır.
Əməliyyat sistemlərinin evolyusiyası və inkişafı, hesablama sistemlərinin effektivliyini və təhlükəsizliyini artırdı. Bu sistemlər, tapşırıqların effektiv şəkildə planlaşdırılması, resursların effektiv istifadəsi, və təhlükəsizlik tədbirləri ilə xarakterizə olunur. Bu mətn, hesablama sistemlərinin mövcud inkişafının əsas prinsiplərini və funksiyalarını izah edir.
8)Əməliyyat sistemlərinin arxitektura xüsusiyyətləri
Monolit nüvə Mahiyyət etibarilə, əməliyyat sistemi – bu adi proqram-dır, buna görə də, əksər proqramların qurulduğu kimi, məntiqi olardı ki, onları da belə, prosedur və funksiyalardan ibarət olan kimi təşkil edək. Bu halda əməliyyat sisteminin komponentləri müstəqil modullar olmayıb, bir böyük proqramın tərkib hissələri olurlar. Əməliyyat sisteminin bu cür strukturu monolit nüvə (monolithic kernel) adlanır. Monolit nüvə özlüyündə bir - birini çağıra bilən prosedurlar toplusudur. Bütün prosedurlar imtiyazlı rejimdə işləyirlər. Beləliklə, monolit nüvə - bu, əməliyyat sisteminin elə bir sxemidir ki, bu halda onun bütün komponentləri bir proqramın tərkib hissələri olurlar, verilənlərin ümumi strukturundan istifadə edirlər və prosedurları bila-vasitə çağırmaq yolu ilə bir-birilə qarşılıqlı əlaqədə olurlar. Monolit əməliyyat sistemi üçün nüvə bütün sistemlə üst-üstə düşür. Monolit nüvəli bir çox əməliyyat sistemlərində nüvənin yığılması, yəni, onun kompilyasiyası hər bir kompüter üçün ayrıca həyata keçirilir və orada əməliyyat sistemi quraşdırılır. Bu halda, avadanlıqların siyahısı və dəstəklənməsi nüvəyə da-xil ediləcək proqram protokollarını seçmək olar. Nüvə vahid proqram olduğuna görə, yenidən kompilyasiya oluna bilər – bu, ona yeni komponentləri əlavə etmək və ya istifadə olunmayan-ları aradan götürməyin yeganə üsuludur. Qeyd etmək lazımdır ki, nüvədə artıq komponentlərin olması arzu olunmazdır, çünki, nüvə həmişə tam şəkildə əməli yaddaşda yerləşir. Bundan əlavə, lazım olmayan komponentlərin aradan götürülməsi bütövlükdə əməliyyat sisteminin etibarlığını artırır. Monolit nüvə - əməliyyat sistemləri təşkilinin ən köhnə üsuludur. Monolit nüvəli sistemlərə misal kimi, Unix-sistemlərini göstərmək olar. Hətta monolit sistemlərdə müəyyən bir strukturu ayır-maq olar. Beton nəhəng daşda çınqıl xal vurulmasını fərqlən-dirmək kimi, monolit nüvədə də sistem çağrışlarına uyğun gələn servis prosedurlarının xal vurmaları ayrılırlar. Servis prosedurları imtiyazlı rejimdə yerinə yetirildiyi halda, istifadəçi proqramları imtiyazsız rejimində yerinə yetirilirlər. Bir imtiyazlı səviyyədən digərinə keçmək üçün bəzən baş servis proqramından istifadə etmək olar, o, aşağıdakıları təyin edir: -məhz hansı sistem çağırışı edilmişdir; -həmin çağırış üçün giriş verilənlərinin korrekt olması; -imtiyazlı iş rejiminə keçməklə, uyğun servis proseduruna idarənin ötürülməsi. Bəzən, servis prosedurlarının yerinə yetirilməsinə kömək edən proqram utilitləri toplusunu da ayırırlar.
Sistem (yunanca, systema – hissələrdən təşkil olunan birləşmədir) – qarşılıqlı əlaqəli, müntəzəm qarşılıqlı fəaliyyətdə olan obyektlərin toplusudur.Kompüter sistemi bir və ya bir neçə kompüterdə, qarşılıqlı əlaqədə olmaqla, informasiya emalı prosesini yerinə yetirən daxili və periferiya qurğuları, eləcə də proqram vasitələrindən ibarət olur. O, özündə müxtəlif alt sistemləri birləşdirə bilər və daha iri sistemin alt sistemi kimi fəaliyyət göstərə bilər. Proqram təminatına aid olan və sistemin fəaliyyətinin hazırlığına cavabdeh olan bir hissə ümumi hesablama sisteminin əməliyyat sistemini təşkil edir. Əməliyyat sistemi (ƏS) – kompüter resurslarını idarə edən, tətbiqi proqramların işə salınmasını, onların xarici qurğular və digər proqramlarla qarşılıqlı əlaqəsini, həmçinin,
istifadəçi ilə kompüter arasındakı dialoqu təmin edən proqram vasitələrinin məcmusudur.Kompüter resursu dedikdə, kompüter və şəbəkənin istənilən komponenti – mərkəzi prosessor, əməli və ya xarici yaddaş, xarici qurğu, disk, sistem proqramlar və s. başa düşülür. Əməliyyat sistemləri – informasiya emalının idarə olunmasını və aparat vasitələrinin birbiri ilə, həmçinin onların istifadəçilərlə qarşılıqlı əlaqəsini təmin edir. Əməliyyat sisteminin əsas funksiyalarından biri – informasiyanın daxiletmə-xaricetmə
prosesinin avtomatlaşdırılması, verilənlərin yadda saxlanılması və onların idarə edilməsi, istifadəçi tərəfindən yerinə yetirilən tətbiqi proqramın idarə edilməsidir. Əməliyyat sistemi lazım olan proqramı kompüterin yaddaşına yükləyir və onun icrasına nəzarət edir. Əməliyyat sistemi, həmçinin, istifadəçi və digər kompüterlərlə iş üçün qarşılıqlı əlaqəli interfeys təqdim edir.Əməliyyat sisteminin nüvəsi onun əsas hissəsi hesab olunur. Əməliyyat sisteminin nüvəsi
kompüter işə salındıqdan sonra əməli yaddaşa yüklənir və əməliyyat sistemini, yaddaşı, tətbiqi proqramların yerinə yetirilməsini və onların aparatlarla qarşılıqlı əlaqəsini idarə edir. Əməliyyat sisteminin nüvəsi, həmçinin müxtəlif proqramların prosessorlarla iş ardıcıllığını və vaxtını, aparat və proqramların nasazlığını təyin edir.Əməliyyat sisteminin digər hissəsi isə yaddaşa lazım olduqda yüklənir, olduqca yüksək səviyyəli məsələləri yerinə yetirir və istifadəçini tətbiqi proqramlar interfeysi (API–Application
Program Interface) ilə təmin edir.Müasir əməliyyat sistemlərinin böyük əksəriyyəti çoxməsələlidir, yəni kompüter resurslarının bir neçə tətbiqi proqram və məsələlərarası paylanmasını idarə edir. Belə ki,
➢ resurslardan birlikdə istifadə etməklə bir neçə proqram eyni vaxtda işləyə bilər;
➢ proqramlar verilənlərlə öz aralarında mübadilə edə bilər.
Bir neçə proqram (məsələn, mətn redaktoru, cədvəl prosessoru və hər hansı musiqi) yüklənərsə, onda hesablama sistemi çoxməsələli rejimdə işləyir. Bu rejimdə hər bir məsələ üçün prosessor vaxtı və yaddaş ayrılır, əmrlər yerinə yetirilir, hər bir proqram və ya istifadəçiyə müəyyən məlumatlar ötürülür. Mərkəzi prosessorda bir proqramdan digər proqramın yerinə yetirilməsinə keçid sürətlə baş verir. Çoxprosessorlu sistemlərdə və ya çoxnüvəli prosessorlarda
|
| |