Eshonqulov O. E. va boshq. Genetika: Akad litseylar uchun darslik / A. E. Eshon e 99 qulov, K. N. Nishonboyev, M. Bosimov

Download 2,96 Mb. Pdf ko'rish
bet	7/89
Sana	27.11.2023
Hajmi	2,96 Mb.
	#106166

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 ... 89

Bog'liq
Genetika

1. Mendel qaysi organizmlardan o ‘z tajribalarida foydalanadi?
A) Bakteriya B) O‘simlik C) Hayvon D) Virus
2. T.G.Morgan irsiyat qonunlarini qaysi organizmlarda qo‘llash
mumkinligini tekshirib k o ‘rdi?
A) Bakteriya B) O‘simlik C) Hayvon D) Virus
3. Nechta xromosomada joylashgan genlar birikish guruhini hosil
qiladi?
A) 1 B) 2 C) 3 D) Bir nechta
4. Har bir organizmda bog‘lash guruhlarining soni qaysi toplamida-
gi xromosomalar soniga teng bo‘ladi?
A) Gaploid B) Diploid C) Triploid D) Poliploid
5. Odam xromosomalarining birikish guruhi nechaga teng?
A) 46 B) 23 C) 2 D) 44
6. Kulrang va normal qanotli drozofilaning genotipi qaysi javobda
to‘g ‘ri k o ‘rsatilgan?
A) BB BB B) BB bb C) bb BB D) bb bb
7. Bir xromosomada joylashgan genlar bog‘lanib o ‘tganligi sababli
faqat ota-ona belgilari kuzatilib, yangi belgilar kuzatilmaydi. Bunday
bog‘lanish qanday ataladi?
A) Chala birikish C) Oraliq birikish B) To‘la birikish D) To‘gri
javob yo‘q
8. Krossingoverga uchramagan gametalar ishtirokida hosil bo‘lgan
avlod qaysi javobda to‘gri k o ‘rsatilgan?
A) Krossoverlar B) Nokrossoverlar C) Jinsiy xromosoma
D) Somatik xromosoma.
6
-§ . Jin sg a bog‘liq belgilarning nasldan naslga o ‘tishi
Hayvonlar va o ‘simliklarda erkak va urg‘ochi organizmlar nis-
bati
1
:
1
, ya’ni erkak va urg‘ochi organizmlar soni va urg‘ochi
organizmlar soni taxm inan bir-biriga teng b o ‘ladi.
Sitologik tekshirishlar natijasida urg‘ochi va erkak organizmlar
bir-biridan ayrim xromosomalari bilan farqlanishi aniqlangan.

26
Genetika
6-r a s m. Drozofilada jinsiy xromosomalarning irsiylanishi.
Erkak va urg‘ochi organizmlarning bir-biridan farq qiluvchi xro-
mosomalari jinsiy xromosomalar deyiladi (6 —7-rasm).
U rg‘ochi va erkak organizmlar kariotipini sitogenetik analiz
qilib ularning faqat bir jufti farq qilishi aniqlangan. Bunday xro
mosomalar geteroxromosomalar deyiladi
va lotincha X va Y
harflari bilan belgilanadi. K o‘pchilik turlarda urg‘ochi organizmda
bir xil XX jinsiy xromosomalar, erkak organizmida esa har xil —
XY xromosomalar kuzatiladi. Qolgan ham m a xromosomalar auto-
somalar deyiladi (ular erkak va urg‘ochi organizmlarda bir xil
b o ‘ladi). U rg‘ochi jins kariotipida jinsiy xromosomalar bir xil
b o ‘ladi, ular bir xil gametalarni hosil qilgani uchun gomogametali
deyiladi:
2AXX
AX
AX
Erkakning jinsiy xromosomalari har xil bo‘lib, ikki xil gametalarni
hosil qilganligi uchun geterogametali deyiladi:
2AXY

27
7-r a s m. Odamlarda jinsiy irsiylanish.
Jinsiy xromosomalar bir-biridan kattaligi, shakli va genlarning
tarkibi bilan farq qiladi. X xromosoma Y xromosomaga nisbatan
ancha katta, shuning uchun uning ko‘p genlarning Y xromoso
m ada allellari yo‘q.
Jinsiy xromosomaga joylashgan genlar orqali nasldan naslga
beriluvchi belgilar jinsga bog‘liq belgilar deyiladi. Hozirgacha
asosan X xrom osom aga bog‘liq belgilar yaxshi o ‘rganilgan.
Yuqoridagi rasmda gemofiliya kasalligining irsiylanishi ko‘rsatilgan
(8-rasm).
O dam da X xrom osom aga b o g ‘liq belgilarga daltonizm ,
gemofiliya (resessiv), tish emali qo‘ng‘ir rangda b o ‘lishi (dom i
nant) misol b o ‘la oladi. Y xromosomaga bog‘liq belgilar kamroq.
Ularga gipertrixoz, sindaktiliya misol b o ‘la oladi.
Mustaqil tayyorlanish uchun topshiriqlar
1. Genlarning birikishi deb qanday hodisaga aytiladi?
2. Birikish guruhi nima? Har bir turda birikish guruhlari sonini
qanday aniqlash mumkin?

28
Genetika
3. Nima uchun birikish to ‘la yoki chala bo‘lishi mumkin?
4. Genlar orasidagi birikish kuchi nimaga bog‘liq?
5. Krossover va nokrossover gametalar haqida nimalarni bilasiz?
6
. Genlar orasidagi masofa qanday birlik bilan o‘lchanadi?
7. Geteroxromosomalar va autosomalar nima?
8
. Geterogametali va gomogametali organizmlar genotiplari
yozuvda qanday ifodalanadi?
9. Gemizigotalikning mohiyati nimadan iborat?
10. Jinsga bog‘liq belgilar deb nimaga aytiladi?
M asalalar
1. N orm al rang ajratish geni (dom inant) va daltonizm geni
(resessiv) X xrom osom ada joylashgan. D altonik erkak kishi
sog‘lom ayolga uylanganda oilada daltonik qiz tug‘ildi. O ta-ona
genotipini aniqlang.
2. Y xromosomaga bog‘liq b o ‘lgan gipertrixoz belgisi bola 17
yoshga to ‘lganidan keyin yuzaga chiqadi. Ixtiozning bir shakli
resessiv belgi b o ‘lib, X xromosoma bilan bog‘liq. H ar ikkala belgi
b o ‘yicha norm al ayol bilan gipertrixoz erkak oilasida ixtioz belgisi-
ga ega b o ‘lgan o ‘g‘il tug‘ilgan. Shu bolada gipertrixoz belgisi

Download 2,96 Mb.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 ... 89

Download 2,96 Mb.

Pdf ko'rish