|
F. B. Karimova Respublika maqsadli kitob jamg‘armasi mablag‘lari hisobidan chop etildiBog'liq Alifbe o\'zbek metodikaO‘QUV-METODIK
QO‘LLANMA
22
berilgan savol-topshiriqlardan foydalanib, o‘quvchilarni mustaqil, ijodiy fikrlashga
o‘rgatishga e’tibor berishi zarur. U matnda yashil bilan ajratilgan so‘zlarni o‘quvchilarga
o‘qitishga, ularning tarkibidagi unli va undosh harf-tovushlarni ajratishga, ularni qanday
qilib bo‘g‘inlarga bo‘linishini o‘rgatishga ahamiyat berishi lozim.
O‘quvchilar o‘quv jarayonida egallaydigan kompetensiyalarning asosiy turlari: qadriyatli-
fikriy, ta'limiy, o‘quv-biluv, axborot-kommunikativ, umummadaniy, ijtimoiy mehnat
kompetensiyalaridir.
Darslikda “Rasmga qarab so‘zlang”, “Bo‘g‘inga ajrating”, “Harfni toping” topshirig‘i bilan
o‘quvchilarda kommunikativ kompetentlik shakllantiriladi.
Kompetensiya atamasi lot. tilidan olingan bo‘lib, “erishaman”, “mos kelaman” ma'nolarini
bildiradi. Bu shaxsning ichki va tashqi imkoniyat, shart-sharoitlardan samarali
foydalanishi, muayyan kasbiy muammolarni yecha bilish qobiliyatidir. Kompetentlik
bu - individning qiziqish va ehtiyojlaridan kelib chiqqan holda, o‘z ma'naviy olamini, aqliy
imkoniyatlarini tashqi muhit shart-sharoitlari bilan uyg‘unlashtirgan holda, mahsuldor
faoliyat yuritishga tayyorlik holatidir.
Savodga o‘rgatish darslarida avvalo ta'limiy-kommunikativ kompetensiyani tarkib
toptirish nazarda tutiladi. Bunda ta'limiy kompetensiya o‘quvchilarda o‘zbek tilidagi
mavjud harf-tovushlarni bilish, harf-tovushlardan so‘z, so‘zlardan gap, gaplardan matn
tuzish ko‘nikma va malakalarini egallashni talab etadi. Shuningdek, o‘quvchi harf-tovush,
unli va undosh tovushlar, so‘z, gap, matn; ularning o‘zaro munosabatlari haqida amaliy
ko‘nikmalarga ega bo‘lishi zarur. O‘quvchida bu xil ta'limiy kompetensiyalarni tarkib
toptirishda “So‘z andazasi bilan ishlang”, “Rasmga qarab so‘zlang”, “Bo‘g‘inga ajrating”,
“Harfni toping” kabi didaktik topshiriqlar asosida amalga oshiriladigan o‘quv ishlarini
tizimli va uzluksiz tashkil etishning ahamiyati katta.
So‘z va bo‘g‘inlarni o‘qishga o‘rgatishda tovush-harflarni alohida-alohida aytib
o‘qimaslikka, balki ularni bo‘g‘inda to‘g‘ri qo‘shib talaffuz qilishga, so‘zlarni og‘zaki
nutqdagi kabi yaxlit holda tovushlar uyg‘unligiga rioya qilib o‘qishga odatlantiriladi. Bunda
tovush (harf) va bo‘g‘inlarning birikkan holatda bo‘lishiga alohida e’tiborni qaratish lozim.
O‘quvchilar nutqini o‘stirish savodga o‘rgatish davrida so‘z ustida ishlashga doir mashqlar
asosida amalga oshiriladi. Nutq o‘stirishning so‘z ustida ishlash, so‘z birikmasi va gap
ustida ishlash, bog‘lanishli nutq ustida ishlash kabi qator yo‘nalishlari bevosita bir-biri
bilan bog‘liq bo‘lib, ta’lim jarayonida savodga o‘rgatishning tahlil-tarkib usuli talabiga ko‘ra
yaxlit holatda namoyon bo‘ladi.
O‘qituvchi darslikda berilgan rasmlardan, so‘z va gaplardan foydalanib, shuningdek,
qo‘shimcha ko‘rgazma materiallar asosida har bir so‘zning alohida ma’noga ega
@edurtm_uz
|
| |
