31
muayyan krizislar, ziddiyatlar bilan kechadiki, ularni yengish, qiyinchiliklardan
yaxshilik bilan o`tish insondagi yaxshi fazilatlarga, tarbiyalanganlik darajasiga,
sabr-qanoatiga
bog’liqdir
. Har bir bosqichda ota, ona va farzandlar, kuyov-kelinlar
bilan o`zgacha munosabatlar tizimi shakllanadi. Masalan, bo`linmagan katta oilada
oila
boshlig’i
–
otaning
qazo qilishi
to`ng’ich
farzandlar yelkasiga katta
mas’uliyatni
yuklaydi. Uning oilaviy o`zaro munosabatlar tizimida o`rni keskin
ravishda o`zgaradi.
Agar turli hayot bosqichlarida oilaviy turmush tarzining o`zgarishinini
inobatga olsak, oilaviy nizolar yoki ziddiyatlar shu muayyan
ma’noda
tabiiy bo`lib,
uni har bir normal oila boshdan kechiradi. SHu bois ham o`zbekchilikda
“ro`zg’or”, “
turmush
”
deyilib, momolarimiz
“g’or
tub qo`yibdi
”, “
mush deb
qo`yibdi
”,
deya oilaviy hayotning o`ziga xos murakkabliklari borgigiga ishora
qiladilar. Bunday zidddiyatlar oilaviy rollar ko`payganda, farzand
tug’ilganda
,
qudalar bilan munosabatlar boshlanganda, ayriliq ro`y bergan bosqichlarda ayniqsa
sezilarli bo`ladi. Lekin ahil va mustahkam oilada bu ziddiyatlar deyarli
asoratlarsiz, yengillik bilan o`tib ketadi. Muammoli oilalarda esa oilaning kattalari
ularni yengish malakasi va tajribasiga ega bo`lmay, boshqalarga sezdirib qo`yadi,
ba’zan
oilaning ichidagi gap-so`zlar
mahallaga, uzoq va yaqin qarindoshlargacha
yetib boradi. Tashqaridan bo`lgan aralashuvlar
ba’zan
oilaning maromini tiklasa,
ba’zan
, aksincha, uning xalovatini buzadi, muammolar chalkashib ketadi. Bu
vertikal ziddiyatlar,
ya’ni
, oilaviy nizolarga tashqaridan
ota-ona va boshqa
qarindoshlarning aralashuvi tarzida kechadi.
Ba’zan
, kattalarning orzu-havaslari
deb, yoshlar o`zlariga
ma’qul
bo`lmagan hayot tarzini boshdan kechirishga majbur
qilinadilar ham. Masalan, yosh oila alohida uyda mustaqil yashashni xohlaydi,
lekin qaynona ularni yonida, uning tazyiqi ostida yashashga majbur qiladi, yoki er-
xotin farzandlari bilan birga alohida yashashni istaydi, kattalar esa ularning
farzandlaridan birini shaharning boshqa bir chetida yoki boshqa shaharda
yashashini talab qiladi. Momolar tarbiya tarzidan norozi bo`lmagan kelin-kuyov va
ularning ota-onalari o`rtasida nizo kelib chiqishi mumkin. Bundan tashqari, ota-
onalardan biri nogiron yoki uzoq muddatli xastalikka
chalingan paytlarda ham
32
yosh oiladagilarning ayrimlarida surunkali taranglik tufayli ichki va ochiq nizolar
paydo bo`lishi mumkin. Bu kabi mayda-chuyda muammolar har bir oilada bo`ladi,
bu tabiiy, ularni yengishga ruhan tayyorlik va oila
a’zolarining
bir-birlariga
muruvvatliliklari oilaning baxtli bo`lishini
ta’minlaydi
.
R.Kappenberg
degan olimning
ta’kidlashicha
,
ba’zan
oilaviy munosabatlarda
favqulotda paydo bo`ladigan hodisalar
ta’sirida
