Devid Mayers
12
jins, genlar va madaniyat masalalarini
o`rganar ekan, genderni
–
erkaklik va ayollik xususiyatlarini tavsiflovchi
tushuncha sifatida,
Paludi
dan farqli, jinsiy tafovutlarni o`rganish xotin-qizlarning
erkaklarga nisbatan anchagina masalalarda ustunlikka ham ega ekanligini alohida
11
Мишель Палуди
. Психология женщин. –
СПб.: прайм
-
ЕВРОЗНАК, 2003. –
С. 14.
12
Майерс Д.
Социальная психология. Интенсивный курс. –
СПб.: прайм
-
ЕВРОЗНАК, 2002. –
512 с.
54
ta’kidlaydi
. Uning fikricha, ayollardagi tajovuzkorlik, agressiyaning kamligi,
o`zgalarga
g’amxo`rlik
va o`zgalar tashvishlariga nisbatan befarq bo`lolmaslik,
hamdarliklari aynan ularning jamiyatda tutgan foydali mavqelarini belgilashi
mumkin. Aynan ayollar, boshqav tadqiqotchilarning fikricha, insonlar bilan
bo`ladigan munosabatlarda iliqlik, yaqinlik tarafdorlaridir (
Nancy Chodorow, Jean
Baker Miller, Corol Gillbgan
va boshqalar).
Tadqiqotchilarning
ta’kidlashlaricha
, jinsiy tafovutlar aynan yoshlik
chog’idanoq
namoyon bo`la boshlaydi.
O`g’il
bolalar, masalan, yoshlikdanoq
mustaqillikka intilsa, qiz bolalar o`zaro
bog’liqlikka
, kimlar bilandir birga
bo`lishga intiladi. Agar
o`g’il
bola ko`proq ko`pchilik ishtirok etadigan o`yinlarni
afzal ko`rib, ko`chaga chopsa, qizlar kichikroq tengqurlar guruhida jipslikda
o`ynashni, o`yin
chog’ida
ham bir-birlariga hamdardlik ko`rsatish, tushunishga
intiladi, agressiya ular muloqotida kam bo`ladi (
Lever
, 1978).
Inson
ulg’aygan
sari jinsiy tafovutlarning namoyon bo`lish ko`lami ham
kengayib boradi. Buni
ta’kidlov
chi tadqiqotlar xorijda, Rossiyada va MHD
mamlkatlarida ko`plab o`tkazilgan. Ularda xotin-qizlarning erlaridan farqli juda
ko`p jihatlari ajratilib, ularning tashqi ijtimoiy muhitga munosabatlari
–
hamdarliklari, o`zgalar bilan muloqotga intiqliklari, muomalada o`ziga xos
taktikaga ega ekanliklari kabi o`nlab yo`nalishlar eksperimentlarda isbotlandi.
Masalan,
Eagly va Johnson
(1990) izlanishlarida odamlar bilan muomalada
erkaklar ko`proq avtoritarlikni, xotin-qizlar esa demokratizmni namoyon qilishi
isbotlangan. Boshqaruvda erkaklarga do`q qilib, direktiv ohangda boshqarish,
qarorlar qabul qilish
ma’qulroq
bo`lsa, ayollarga
–
“
komanda, jamoa ruhi
”
bilan
jamoatchi lider bo`lish osonroqdir.
Rossi va Rossi
(1990) tadqiqotlari oilaga nisbatan gender ustanovkalarga
bag’ishlangan
bo`lib, ayollar
–
onalar, opalar, qizlar va buvilar tasavvurida oila bu
muayyan yaxlitlik, birlik ramzi ekanligi va shuning uchun ham asosan vaqtlarini
farzandlariga, ayniqsa, ular maktabgacha yoshda bo`lgan vaqtlarida hamda
keksaygan insonlarga
bag’ishlashi
mumkinligi o`rganilgan.
Tug’ilgan
kunlarga
ham ayollar erlaridan farqli ko`proq
sovg’a
-salom, otkritkalar xarid qilishi, bu
55
ishlarga bemalol pul sarflayverishi mumkin. Fotosuratlarga qarab, o`zini o`zi
baholash vazifasi berilganda, aynan ayollar o`zlarini oila
a’zolari
davrasida aks
etgan fotosuratlarda alohida mehr va jiddiylik bilan tavsiflay olganlar.
Ya’ni
,
oilaga nisbatan ustanovka xotin-qizlarda hamisha ijobiy obrazga ega.
O`zbekistonda ham gender masalasi ko`pincha oila muammolari doirasida
o`rganilishi
an’anaga
aylangan. Qator tadqiqotlarda (
|
