Og‘riq (dolor). Qizilo‘ngach kasalligiga uchragan ko‘pgina bemorlar og‘riqdan shikoyat qiladilar. Odatda u to‘sh orqasida o‘rta chiziq, bo‘ylab zararlanish sohasiga taxminan mos keladigan joyda bo‘ladi, biroq u o‘ng tomondan orqaga va to‘shdan chap tomonga berilishi ham mumkin. Og‘riqlar ovqat yeyish bilan bog‘liq bo‘lishi va yutinishning buzilishi bilan o‘tishi mumkin (rak, stenoz, diskineziyada). Ko‘pincha bunday hollarda atayin qayt qilish bemor ahvolini yengillashtiradi.
Kardiya raki va axalaziyasi bo‘lgan bemorlarda spontan (o‘z-o‘zidan bo‘ladigan) og‘riqlar bo‘ladi. Ular og‘riq krizlari xarakterini olishi mumkin. Odatda «og‘riq krizlari» kasallikning birmuncha ilk davrida, aksariyat tunda boshlanadi. Og‘riqlar juda qattiq bo‘ladi, orqaga, qizilo‘ngach bo‘ylab yuqoriga, bo‘yinga, jag‘ga o‘tadi, bir necha minutdan bir necha soatgacha davom qiladi. Krizlar oyiga 1-3 marta, kamdan-kam hollarda bundan ko‘proq paydo bo‘ladi.
Kekirish (eructatio). Havo va ovqat bilan kekirish farq qilinadi. Kekirish paydo bo‘lishida me'da mushagi qisqarishi bilan bir qatorda kardial sfinkter tonusining pasayib ketishi asosiy ahamiyatga ega. Ko‘p ovqat yeyish yoki gaz qo‘shilgan ichimliklar ichishdan so‘ng soppa-sog‘ odamlarda havo bilan kekirish fiziologik hodisa hisoblanadi. Bunday sabablarsiz paydo bo‘ladigan va bemorlarni bezovta qiladigan tez-tez va qattiq kekirish ko‘p kasalliklarda kuzatiladi. Ovqat qizilo‘ngachda yoki divertikulda turib qolganda, rak stenozida, megaezofagusda kekirganda qo‘lansa hid keladi.
Qizilo‘ngachdan qusish (regurgitatio). Qizilo‘ngachdan qusish ovqat bilan kekirishga yaqin. Bunday qusishdan oldin ko‘ngil aynishi kuzatilmaydi, unda odatda qorin bo‘shlig‘i va me'da mushagi qisqarmaydi, ovqat kengayib va to‘lib ketgan qizilo‘ngachdan uning devorlari spastik qisqarishi natijasida og‘izga otilib chiqadi.
Qizilo‘ngachdan qayt qilish:
1) qizilo‘ngachda ovqat tutilib va yig‘ilib qolishi bilan o‘tadigan kasalliklarda - stenoz, qizilo‘ngach raki, kardiya axalaziyasida;
2) qizilo‘ngach diskineziyasining ayrim turlarida kuzatiladi.
Qattiq hiqichoq tutishi qizilo‘ngach rakida, kamroq hollarda qizilo‘ngach teshigi churralarida kuzatilishi mumkin.
Qizilo‘ngach kasalliklari (rak, kamroq divertikullar, axalaziya) bo‘lgan talaygina bemorlar og‘izdagi yoqimsiz ta'm va ishtaha yo‘qligidan noliydilar.
Qizilo‘ngachdan qip-qizil rangli qon oqishi mumkin, bu hodisa qizilo‘ngach rakida, venalari varikoz kengayganda kuzatiladi.
Ovqatlanishning buzilishi oqibatida holdan toyish qizilo‘ngach anchagina torayganda (rak, stenozlar, kardiya axalaziyasi va b.) uchraydi. qizilo‘ngach rakida holdan toyib oriqlab ketishga rak intoksikatsiyasi va bemorlarda ishtaha pasayib ketishi sabab bo‘ladi.
Qizilo‘ngachni rentgenologik tekshirish usullari. U har xil holatlarda rentgenoskopiya va rentgenografiya qilishdan, qator hollarda esa qo‘shimcha tekshirish usullari: rentgenokimografiya, tomografiya, qizilo‘ngachni kontrastlash bilan pnevmomediastinografiya qilishdan iborat.
Kontrast aralashma bilan to‘ldirilgan qizilo‘ngachni bemorni qiya vaziyatlarda tekshirishdan boshlanadi, chunki to‘g‘ri vaziyatda rentgen nurlari sagittal yo‘nalganda qizilo‘ngach umurtqa pog‘onasi, to‘sh suyagi va yurak-tomirlar dastasi soyasi orqasida yashiringan bo‘ladi.
Qizilo‘ngach shilliq pardasi pnevmorelefi manzarasini olish uchun bemor bariy aralashmasini kichik-kichik qultumlar bilan to‘xtamasdan ichishi kerak. Bariy aralashmasi bilan u ko‘p miqdorda havo yutadi va shilliq pardaning qo‘shaloq kontrastli manzarasi vujudga keladi.
Ezofagoskopiya qizilo‘ngach devorini ko‘zdan kechirishga imkon beradigan juda qimmatli usul hisoblanadi, u ko‘rsatmalar bo‘lganda esa gistologik tekshirish uchun to‘qima bo‘lakchasini olish (biopsiya) va ayrim zarur xirurgik operatsiyalarni bajarishga sharoit hozirlaydi.
Zamonaviy ezofagoskop yoki bronxoezofagoskop qizilo‘ngach va nafas yo‘llarini ko‘zdan kechirish uchun chiqariladigan asboblar (bir-biriga o‘xshashligidan odatda bronxoezofagoskop nomi ostida birlashgan komplekslar chiqariladi). Metalldan yasalgan ko‘rish nayi, yoritgich moslamasi va operatsion asboblar yig‘indisi (yot jismlarni olib tashlash va biopsiya uchun har xil omburlar, zondlar, operatsion qovuzloqlar, elektr koagulyatorlar, metall yot jismlarni chiqarish uchun maxsus elektr magnitlar va boshqalar) dan tashkil topgan. Metallar (yun. metalleuo - qaziyman, yerdan qazib olaman) - oddiy sharoitda yuqori elektr oʻtkazuvchanligi, issiq oʻtkazuvchanligi, elektr oʻtkazuvchanligi, elektr magnit toʻlqinlarini yaxshi qaytarishi, plastikligi kabi oʻziga xos xususiyatlarga ega boʻlgan oddiy moddalar. M.
So‘nggi yillarda egiluvchan ezofagoskop-fibroskoplarning Yangi modellari ishlab chiqilmoqda. Fibroskoplar diagnostik ezofagoskopiya o‘tkazishni yengillashtiradi va qizilo‘ngachga egilmaydigan uzun metall naycha kiritish bilan borliq xavf-xatarni ma'lum darajada bartaraf etishga imkon beradi.
Biopsiya - gistologik tekshirish uchun to‘qima bo‘lakchalarini kesib olish - odatda ezofagoskopiya vaqtida qizilo‘ngach rakiga gumon qilingan hollarda o‘tkaziladi. Qizilo‘ngach rakini aniqlashda qizilo‘ngach yuvindisi yoki qirmasi va shubhali qismini sitologik tekshirish katta yordam ko‘rsatadi. Bu usul yetarli darajada aniq ma'lumotlar beradi. Turli mualliflarning fikricha, tekshirishning ijobiy natijalari qizilo‘ngach raki bilan kasallangan bemorlarning 70-95 foizida qayd qilinadi. Sitologik tekshirish uchun material olish texnikasi oddiy va bemor uchun hyech qanday xavf-xatar tug‘dirmaydi.
Ezofagotonokimografik tekshirish. Qizilo‘ngach qisqarishlarini, uning ichki bosimini va devori tonusini yozib olish - ezofagotonokimo-grafiya deyiladi, bunda olinadigan egri chiziqlar esa ezofagotonokimo-gramma deb ataladi.
Ko‘pincha ezofagotonokimografiyani uchiga mo‘jazgina ballonchalar mahkamlab qo‘yilgan ko‘p kanalli zond yordamida o‘tkaziladi. Zondni qizilo‘ngachga yuboriladi, uning erkin uchini qayd qiladigan apparaturaga ulanadi.
Qizilo‘ngach funksional holatining eng muhim ko‘rsatkichlaridan biri qizilo‘ngach ichidagi «tinchlik bosimi», ya'ni unda aktiv qisqarishlar yo‘qligi hisoblanadi. Normada halqumdagi bosim taxminan atmosfera bosimiga teng, halqum bilan qizilo‘ngach chegarasida (halqum-qizilo‘ngach sfinkteriga mos keladi) turli-tuman ma'lumotlarga ko‘pa atmosfera bosimidan simob ustuni hisobida 30-80 mm oshadi (bu qizilo‘ngachdagi oshgan bosimning yuqori sohasi nomini olgan), qizilo‘ngachning o‘zida, ayniqsa. uning ko‘krak bo‘limida sust manfiy (simob ustuni hisobida 2 dan 10 mm gacha), qizilo‘ngach - me'da (kardial) fiziologik sfinkteri sohasida esa u yana oshgan va simob ustuni hisobida 8-35 mm ga yetadi - bu oshgan bosimning quyi sohasi deyiladi.
Farmakodiagnostika. Qizilo‘ngach kasalligi - diagnostikada nisbatan yangi, biroq istiqbolli yo‘nalish hisoblanadi. Hozirgi vaqtda qizilo‘ngach kasalliklarini aniqlash uchun nitratlar (preparatlar) va xolinomimetik-lar bilan sinamalar qo‘llaniladi. Nitratlar, metall nitratlari - nitrat kislota HNO3 tuzlari. Rangsiz kristallar; oddiy sharoitda barqaror. Yuqori temperaturada kislorod ajratib chiqarib parchalanadi. N. parchalanganida tarkibidagi metallning faolligiga qarab turlicha maqsulotlar hosil boʻladi. Nitropreparatlar (nitroglitserin, amilnitrit) qizilo‘ngachning funksional va organik stenozlari, birinchi navbatda kardiya axalaziyasi va kardioezofagial rakni differensial diagnostika qilish uchun ishlatiladi.
Bemorni rentgen ekrani orqasida tekshirish vaqtida qizilo‘ngachda bariy aralashmasi tutilib qolishi bilan o‘tadigan qizilo‘ngach kardial segmentining barqaror torayganligini aniqlangandan keyin bemorga til ostiga 1-2 tabletka nitroglitserin tashlash va ularni shimish yoki doka salfetkada sindirilgan ampuladagi amilnitrit bug‘larini bir necha sekund ichida nafasga olish taklif qilinadi. Qizilo‘ngach bu preparatlar ta'siri ostida funksional torayganda toraygan qismlar tonusi pasayadi va qizilo‘ngach o‘tkazuvchanligi to‘liq yoki qisman tiklanadi. Organik stenozda bunday natija kuzatilmaydi.
Radioizotop tekshirish. Turli to‘qimalarning ko‘payadigan xujayrala-rida fosforning jadal yig‘ilib borishini birinchi marta Marshak (1940) va Jones (1940) qayd qilganlar. Radioizotop diagnostika usullarining ishlab chiqilishi munosabati bilan bu maqsadlar uchun radioaktiv fosfordan ham foydalanishga urinishlar qilib kurilgan.
Izotop R32 xavfli o‘smalarning xujayralarida tanlab yig‘iladi, o‘z kimyoviy xossalari bo‘yicha barqaror elementdan farq qilmaydi, toksinli emas, biroq zarrachalari ozroq bo‘lsa-da (4-5 mm), kirish qobiliyatiga ega, ko‘pincha undan yuzaki joylashgan o‘smalarnigina diagnostika qilishda foydalanish mumkin.
Me'da-qizilo‘ngach reflyuksini zondlash yo‘li bilan aniklash:
1. Metilen ko‘ki bilan sinama o‘tkazish. Me'daga duodenal zond orqali metilen ko‘ki eritmasi yuboriladi (uy haroratidagi 300 ml qaynagan suvga 2% li eritmasidan 3 tomchi). So‘ngra zond tortib olinadi va uning distal uchi kardiya yuqorisida turadigan holatda o‘rnatiladi va ehtiyot choralar ostida shprits bilan zond orqali qizilo‘ngach suyuqligini tortib olinadi. Bunda bo‘yalgan suyuqlikning paydo bo‘lishi reflyuks borligidan dalolat beradi.
2. Qizilo‘ngach suyukligida rN ni aniqlash. Flooy va hammualliflari qizilo‘ngachdan aspiratsiya qilinadigan suyuqlikda ozod xlorid kislota miqdorini aniqlaganlar. Uning borligi reflyuksni tasdiqlash imkonini beradi.
Qizilo‘ngachning kuyishi
Qizilo‘ngach kuyishi (Oesophagitis corrosiva) o‘z joniga suiqasd qilish hollarida yuz beradi. F. N. Doronin kuzatuvlarida qizilo‘ngachi kuygan 217 nafar bemordan 116 nafari 5 yoshgacha bo‘lgan. qizilo‘ngachning o‘yuvchi ishqor, kuchli kislota, kamroq fenol, lizol, yod, sulema va boshqa ba'zi bir moddalardan kuyib qolish hollari ko‘proq uchraydi. So‘nggi vaqtlarda xonadonlarda kaustik soda kam ishlatila boshlangani munosabati bilan bu moddadan tasodifan kuyishlar soni kamayib ketdi, biroq ayrim joylarda u hali ham uchrab turadi. Chunonchi, A. I. Serjanin kuzatuvlariga ko‘ra qizilo‘ngach kuyishidan davolangan 115 nafar odamdan 85 foizida u kaustik sodani palapartish holda saqlash (vinodan bo‘shagan shishalarda, piyola va stakanlarda) oqibatida uni ichib qo‘yish sababli kuyish sodir bo‘lgan.
Ko‘pgina mualliflarning ma'lumotlari bo‘yicha so‘nggi yillarda qizilo‘ngachning sirka kislota (essensiya)dan kuyib qolish soni birmuncha ko‘paydi. Kuchli kislota ichib qo‘yilganda eng ko‘p o‘zgarishlar qizilo‘ngachda, o‘yuvchi ishqor ichib qo‘yilganda esa me'dada ozroq o‘zgarishlar paydo bo‘ladi deb hisoblanadi (chunki meda shilliq pardasi kislotalar ta'siriga ma'lum darajada chidamli bo‘ladi). Boshqa omillarning ham ahamiyati bor: ichilgan kimyoviy modda miqdori, me'dada ovqat borligi va x.k. Odatda kuyishdan keyin stenozlar qolgan bemorlarda og‘iz va xalqum shilliq, pardasida ham tegishli o‘zgarishlar kuzatiladi.
Qizilo‘ngach kardial sfinkteri ustidagi distal bo‘lim, halqum-qizilo‘n-gach birikkan sohadagi proksimal bo‘lim, shuningdek bifurkatsiya sathi eng qattiq zarar ko‘radi. qizilungach shilliq pardasidagi qattiq ta'sirotga javoban qizilo‘ngach devorlari spazmga uchrashi natijasida o‘yuvchi moda-ning turib kolishi qizilo‘ngach distal bo‘limining birmuncha jiddiy zararlanishiga olib keladi.
Ishqorlardan zaharlanishda qizilo‘ngachda eng og‘ir o‘zgarishlar yuz beradi, deb hisoblaydilar, chunki bularda kislotalar-dan kuyishdan farqli ravishda qoraqo‘tirning erib ketishi sodir bo‘ladi.
Patologik anatomiyasi. Zararlanish darajasi zaharning miqdori va konsentratsiyasiga bog‘liq. Refleks tarzida tezda qayt qilish tufayli yutilgan suyuqlik miqdori odatda unchalik mo‘l bo‘lmaydi, biroq og‘iz, qizilo‘ngach va me'daning qattiq kuyib qolishi sodir bo‘lishi uchun bir necha tomchi kuchli kislota yoki ishqor kifoya qiladi.
Shilliq parda giperemiyasi va shishdan keyin tezda qizilo‘ngach devori nekrozi sodir bo‘ladi. Nekrozlangan qismlar mayda-mayda zarralar va yirik bo‘laklar holida kuygan to‘qimadan ko‘chib tusha boshlaydi. Ayrim hollarda yara hosil bo‘lishi yuza, boshqa hollarda chuqur bo‘ladi. Shilliq pardaning yuza zararlanishlari birmuncha tez epiteliylanadi. Chuqur zararlanishlari esa granulyasiya va biriktiruvchi to‘qima hosil qilib bitadi, yaralanish 8-10 kungacha saqlanib qoladi.
Yaralar juda sekin bitadi. Rivojlanayotgan biriktiruvchi to‘qima asta-sekin (2-6 oy ichida) chandiq (yamoq) hosil qiladi va bujmayadi. Agar shikastlanish shilliq parda bilangina chegaralanib qolgan bo‘lsa, qizilo‘ngach bo‘shlig‘i toraymagan holda yuza chandiq hosil bo‘ladi. Shilliq parda osti qavati va mushak qavati zararlanganda sklerozlangan, juda zich (Van Gekker bo‘yicha qadoqsimon bujmayish), chuqur chandiqli to‘qima hosil bo‘ladi. Chandiqning ichki yuzasi notekis, rangsiz, ba'zan yara chaqasi bor. Chandiqli to‘qimaning bujmayishi bir necha haftaga cho‘ziladi.
Qizilo‘ngachning chandiqli o‘zgarishlari, odatda, fiziologik toraymalar sathida: aksariyat o‘rta (bronx-aortal) torayish sohasida, so‘nrpa qizilo‘ngachga kirish qismida yoki diafragmal teshik sohasida hosil bo‘ladi.
Shunday qilib, kuyishda patologik o‘zgarishlarning shartli ravishda 4 bosqichini farq qilish mumkin: 1) shilliq parda giperemiyasi va shishi; 2) nekroz va yara hosil bo‘lishi; 3) granulyasiya; 4) chandiqlanish.
Klinik manzarasi. Bemorlar ayniqsa kislota ichib qo‘yganlarida kuchli azobga duchor bo‘ladilar. O‘yuvchi ishqor yoki kislota ichilgan og‘ir hollarda og‘iz bo‘shlig‘i, halqumda, to‘sh orqasida yoki epigastral soxada qattiq achishish va kuchli og‘riq paydo bo‘ladi. Lablar shishib ketadi, bemor ranggi bo‘zaradi. Bradikardiya yuzaga keladi. Shok, hushdan ketish va o‘lim yuz beradi. Agar 1 - 2 kun ichida o‘lim sodir bo‘lmasa, hiqildoq shishishi, shilliq va qon aralash yoki shilliq parda bo‘lakchalarini qusish sababli og‘ir nafas qisishi yuzaga keladi. Lablar va og‘iz bo‘shlig‘i shishgan, qonab turadi. Harorat ko‘tariladi. Harorat (Temperatura) (lot. temperatura - kerakli aralashma, o'rtacha holat) - moddaning holatini issiq-sovuqligini tavsiflaydigan fizik kattalik. Yutinib bo‘lmaydi. qizilo‘ngach teshilishi sababli qon oqadi, o‘tkir mediastinit belgilari paydo bo‘ladi. O‘lim 3-4 kun o‘tgach sodir bo‘lishi ehtimol.
O‘rtacha og‘irlikdagi kechish hollarida bir necha kunlardan keyin og‘riq kamayadi, biroq yutinish qiyinlashganicha qoladi, ko‘p so‘lak ajraladi yoki so‘lak va qizilo‘ngach shilliq pardasi bo‘lakchalari qayt qilinadi. 10-20 kundan keyin bemor suyuqlikni asta-sekin yuta oladigan bo‘lib qoladi, qizilo‘ngach spazmlari keltirib chiqargan disfagiya kamayadi. Ezofagoskopiyada pardalar bilan qoplangan, ba'zi joylarida eroziyasi, keyinroq chandiqli o‘zgarishlari bo‘lgan shilliq parda shishi ko‘rinib turadi. Asta-sekin bemor bemalol yuta oladigan bo‘ladi, biroq bir necha hafta o‘tgach yana disfagiya paydo bo‘ladi va u qizilo‘ngachning chandiqli torayishi yuz berganda yanada kuchayadi: avvaliga qattiq, so‘ngra esa suyuq ovqatning ham o‘tishi qiyinlashadi. Bu disfagiya mo‘l so‘lak ajralishi va qizilo‘ngachdan qusish bilan o‘tadi. Qizilo‘ngachdan qusish avvaliga ovqat yeyish vaqtida, keyin bevosita ovqatdan keyin ham yuz beradi. Kasallikning kechikkan muddatlarida qizilo‘ngachning asta-sekin kengayishi natijasida toraygan joydan yuqorida qizilo‘ngachdan qusish ko‘proq bo‘ladi. Och qolish oqibatida bemorning umumiy ahvoli nochorlashadi: bemor nihoyatda ozib ketadi, doimiy ochlik sezgisiga azob beradigan tashnalik ham qo‘shiladi. Shunday qilib, qizilo‘ngachning kuyishi 3 davrga bo‘linadi:
1) o‘tkir davr - shilliq pardada qizarish, shish va yara paydo bo‘lish vaqtida; bu davrda kuchli og‘riq sababli yutish mumkin bo‘lmay qoladi;
2) o‘rtacha o‘tkir - granulyasiya davri; bemor ichish va ovqat yeyish imkoniyatiga ega bo‘ladi, biroq yutish og‘riq bilan o‘tishi mumkin;
3) surunkali - qizilo‘ngachning tobora torayishi, disfagiyaning qaytala-nishi, ozib ketish davri.
Rentgenologik tekshirish. Kamdan-kam rentgenologik tekshirish ob'ekti bo‘ladigan qizilo‘ngachning yangi kuyish hollarida shilliq parda burmalari shishini va lokal spazmlarni aniqlashga muvaffaq bo‘linadi. Birmuncha kechikkan muddatlarda rentgenologik tekshirishda torayish bo‘lgan joyni, darajasini, konturlarini aniq bilib olsa bo‘ladi.
Ezofagoskopiya. Halqasimon (eng ko‘p uchraydigan formasi) torayishda ranggi o‘rab turgan shilliq pardaga qaraganda ochroq fibroz halqa topiladi. Toraygan bo‘shliq odatda markazda joylashgan va ko‘pincha yulduzsimon shakldagi chandiq bilan o‘ralgan. Ba'zan torayish klapan shaklida bo‘ladi. Ayrim hollarda kuyishdan keyingi stenozlarni rak stenozlaridan farq qilish qiyin bo‘ladi. Torayish sohasi tepasida qizilo‘ngachning ozmi-ko‘pmi kengayganligi xavfli emasligidan dalolat beradi.
Kechishi va asorati. O‘yuvchi ishqorlardan og‘ir zaharlanishlarda bemor-lar intoksikatsiya, shok, qizilo‘ngach perforatsiyasi, yiringli asoratlar rivojlanishi va boshqa sabablardan nobud bo‘ladilar. Qizilo‘ngach- me'dadan og‘ir qon ketish hollari asoratlar sifatida kuzatilishi mumkin. Kamdan-kam hollarda, odatda ishqorlardan kuyishda, qizilo‘ngach - bronxial oqma yaralar paydo bo‘ladi. Qizilo‘ngachning kimyoviy moddalardan kuyishida aksariyat xirurgik davolashni talab qiladigan uning chandiqli torayishi eng ko‘p uchraydigan asorat hisoblanadi. Qizilo‘ngach torayishi bemorlarning anchagina holsizlanishiga olib keladi. Ayrim hollarda mediastinit, o‘pka va plevra yiringli jarayonlari kabi asoratlar paydo bo‘ladi.
Diagnozi. Diagnostikasi unchalik qiyinchiliklar tug‘dirmaydi. Anamnez va yo‘qolmaydigan disfagiya rentgenologik tekshirish va ezofago-skopiya bilan aniqlanadigan qizilo‘ngach torayishining yetarli belgilaridan hisoblanadi.
Davolash va profilaktikasi. Shoshilinch muolaja: tezlik bilan kasalxonaga yotqizish, morfin in'eksiyasi va suyuqlik kiritish hamda me'dani yuvish uchun mo‘l qilib moy surtilgan me'da zondi kiritishdan iborat. Ishqorlar bilan zaharlanishda suyultirilgan sirka kislota eritmasi yoki o‘simlik moyi bilan, kislotalardan zaharlanishda soda eritmasi bilan yuviladi. Shubhali hollarda me'da sut yoki bufer eritmalari bilan yuviladi. Zond kiritishdan avval kimyoviy modda tabiatiga ko‘ra soda, sirka kislota yoki sutni ko‘p miqdorda ichish buyuriladi. Neytrallaydigan modda kiritish zaharlanishdan keyin dastlabki 4 soat ichidagina maqsadga muvofiq deb hisoblanadi.
Dastlabki kunlari hiqildoq shishishi, shok, aspiratsion zotiljam, periezofagit, mediastinit, buyrak zararlanishi, atsidoz sababli degidratatsiya yoki koma singari asoratlarni davolanadi.
Profilaktika maqsadida antibiotiklar (penitsillin, streptomitsin, neomitsin) parenteral yuboriladi. Agar bemor 3 kun ichida suyuqlik icha olmasa, gastrostomiya qilish buyuriladi. Og‘ir disfagiyada sutkasiga 2-3 l glyukoza eritmasi yoki 0,85% li NaCl eritmasi tayinlanadi. Sog‘ayish davrida 1-2 xafta o‘tgach rentgenologik tekshiruv o‘tkazish qizilo‘ngachning boshlanib kelayotgan torayishini aniqlashga imkon beradi.
Kimyoviy kuyishdan keyin qizilo‘ngach strikturasini davolashning asosiy usuli bujlash hisoblanadi, bu usul 90-95 foiz bemorlarning sog‘ayib ketishiga olib keladi. Kuyishning 9-11-kunidan boshlab bujlashga turi bo‘yicha, kechikib bujlash qizilo‘ngachning rivojlanib bo‘lgan torayishini kengaytirish maqsadida o‘tkaziladi. Bujlash 7-haftadan boshlanadi. Bujlashni qizilo‘ngachning kuyishdan keyin strikturalari qolgan hamma bemorlarda toraygan joy orqali metall o‘tkazgich kiritish mumkin bo‘lgan hollarda o‘tkaziladi.
Bujlashga monelik qiladigan hollar: mediastinit, qizilo‘ngach – bron-xial oqma yarasi. Barqaror klinik natija olish uchun bujlash bilan davolashni bir necha haftalar va xatto oylar mobaynida o‘tkazish zarur bo‘ladi va quyidagilar qo‘llaniladi: 1) og‘iz orqali «ko‘rmasdan» bujlash; 2) qizilo‘ngachni rentgen kontrast kovak plastmassa bujlar bilan bujlash; Plastik materiallar yoki plastmassalar - sintetik yoki tabiiy yuqori molekulali birikmalar asosidagi organik materiallardir. Ular isitish va bosim natijasida oʻz shaklini oʻzgartirish va sovutilgandan keyin berilgan shaklni saqlab qolish qobiliyatiga ega. 3) ezofagoskop nazorati ostida bujlash; 4) «to‘xtovsiz bujlash» tamoyili bo‘yicha bujlash; 5) retrograd bujlash.
Og‘iz orqali «ko‘rmasdan» bujlash qizilo‘ngachning yuqori va o‘rta ko‘krak bo‘limlaridagi uncha katta bo‘lmagan barmoqsimon strikturalarida qilinishi lozim. Davolash maxsus bujlar yig‘indisi yordamida o‘tkaziladi. Agar buj oson o‘tsa, keyingi gal raqamiga qarab yo‘g‘onroq buj kiritiladi.
Bujlash usuli metall o‘tkazgichlar va rentgenkontrast kovak bujlar qo‘llanilganda takomillashtirilgan. U striktura yo‘lini va bujning qizilo‘ngach bo‘yicha surilishini aniqlash uchun rentgenologik nazorat qilish imkonini beradi, bu hol muolaja samaradorligini oshiradi va qizilo‘ngachning teshilish xavfini kamaytiradi. Ezofagoskop nazorati ostida bujlash o‘tkazgichni kiritish qiyinlashgan ekssentrik joylashgan strikturada, buralgan torayish kanalida, ro‘y-rost suprastenotik kengayishda bajarilishi kerak.
«To‘xtovsiz bujlash» naysimon, buralma yoki ko‘p sonli strikturalari bor bemorlarda gastrostoma orqali qo‘llaniladi. Og‘iz orqali kiritilgan va gastrostoma orqali kiritilgan ipak ipga turli xil diametrdagi rezina naychalar mahkamlanadi. Ularni to‘g‘rilab, toraygan qism orqali o‘tkaziladi va bir necha soatcha qoldiriladi. Gastrostoma orqali retrograd bujlash xavfsizroq hisoblanadi va bemorlar ularni osonroq, ko‘taradilar.
Ayrim bemorlarda ezofagit hosil bo‘lishiga olib kelishi mumkin. qizilo‘ngach teshilishi va mediastini rivojlanishi bujlashning xavfli asorati hisoblanadi.
Qizilo‘ngachning chandiqli strikturalarida operatsiyaga ko‘rsatmalar:
1) qizilo‘ngach bo‘shlig‘ining to‘liq, obliteratsiyasi (bekilib qolishi); 2) striktura orqali buj o‘tkazishga bir necha marta muvaffaqiyatsiz urinish-lar; 3) takroriy bujlashdan keyin chandiqli strikturalarning tez qaytalanib turishi; 4) traxeya yoki bronx bilan qizilo‘ngach oqma yaralari borligi; 5) bujlashda qizilo‘ngachning takroriy teshilishi.
Bemor juda ozib ketganda davolashning birinchi bosqichi sifatida unga gastrostoma qo‘yiladi. Operatsiya usulini tanlashda bemorning yoshi va umumiy xolati, qizilo‘ngachning toraygan joyi va uning qancha sohani egallagani hisobga olinadi. Ko‘pchilik bemorlarda bir bosqichli plastik operatsiyalar o‘tkaziladi. Ko‘p bosqichli plastikani esa, holsizlangan bemorlarda bajariladi. Segmentar strikturalarda qizilo‘ngachda har turli qisman plastik operatsiyalar qilinadi. qizilo‘ngachning quyi qismi yoki kardiyasi zararlanganda quyidagilar: chetki qizilo‘ngach - me'da anastomozi qo‘yish, zararlangan qismni rezeksiya qilish va uni me'daning katta egriligidan hosil qilingan naycha, ingichka yoki yo‘g‘on ichakdan olingan transplantat bilan almashtirish qo‘llaniladi. Halqum, qizilo‘ngachning buyin yoki bo‘yin-ko‘krak bo‘limi zararlanganda proksimal qisman plastika bajariladi. Ingichka va yo‘g‘on ichaklardan olingan transplantatlardan foydalaniladi. Transplantatning bir uchini qizilo‘ngachning toraygan joyidan yuqorida, boshqa qismini undan pastda anastomoz qilinadi.
Striktura ko‘p joyni egallagan hollarda ingichka yoki yo‘g‘on ichakdan olingan transplantatni to‘sh oldida va to‘sh ichida (retrosternal, plevra ichi, mediastinum orqasida) joylashtiriladigan total plastika qilish tayinlanadi.
Kuyish sodir bo‘lganidan 2 yil oldin sun'iy qizilo‘ngach vujudga keltirishga kirishmaslik kerak. Shu muddat o‘tgandan keyingina qizilo‘ngachning chandiqdanish darajasi aniqlanishi mumkin va shakllanib bo‘lgan chandiqli to‘qimaning qizilo‘ngach bo‘shlig‘ini konservativ usullar bilan kengaytirishga imkon bermasligi ma'lum bo‘ladi.
Qizilo‘ngach divertikullari
Qizilo‘ngach divertikullari - qizilo‘ngach devorining chegaralangan bo‘rtib chiqqan joylaridir. So‘nggi vaqtlarda qizilo‘ngach divertikullari, ilgari tasavvur qilinganidek, kam uchraydigan kasallik emasligi aniqlandi. Bu klinik amaliyotga rentgenologik tadqiqotlarning keng joriy qilinishi, aholining profilaktik maqsadlarda yalpi rentgenologik tekshiruvlardan o‘tkazilishi bilan bog‘liq. 
| Aholi - Yer yuzida yoki uning muayyan hududi, qitʼa, mamlakat, tuman, shaharida istiqomat qiluvchi odam (inson) lar majmui. Aholini tadqiq etish bilan maxsus fan - Demografiya shugʻullanadi.aholi oʻrtasida sodir boʻlayotgan jarayonlar biologik, geografik, ijtimoiy-iqtisodiy omillar taʼsirining natijasidir. |
Pulsion divertikullar qizilo‘ngach bo‘shlig‘ida uning qisqarishlari vaqtida paydo bo‘ladigan bosim ta'siri ostida qizilo‘ngach devorining bo‘rtib chiqishi natijasida hosil bo‘ladi, traksion divertikullarning paydo bo‘lishi esa atrof to‘qimalardagi yallig‘lanish jarayoni va qizilo‘ngach devorini kasal a'zo yo‘nalishida tortadigan (tractio) chandiqdar hosil bo‘lishi bilan bog‘liq (o‘pka ildizlari sohasida limfatik tugunlarga tomon yo‘nalishda yoki bu tugunlar sildan zararlanganda yuz beradigan traxeya bifurkatsiyasida).
Ko‘pchilik tadqiqotchilar traksion mexanizm divertikul rivojlanishi-ning boshidagina kuzatiladi, deb hisoblaydilar. Keyinchalik divertikul kattalashadi va pulsion mexanizm ta'siri ostida o‘z shaklini o‘zgartiradi. Bu xildagi divertikullar pulsion-traksion divertikul nomini olgan.
Qizilo‘ngach divertikullarini pulsion, traksion va aralash (pulsion-traksion) turlarga bo‘lish bilan birga ularning joylashuvi bo‘yicha klassifikatsiyasi ham qabul qilingan. Shu tariqa halqum-qizilo‘ngach yoki Senker divertikullari, epibronxial (bifurkatsion, o‘rta qizilo‘ngach), epifrenal (epidiafragmal) va boshqa kam uchraydigan xillari farq qilinadi. Yu. ye. Berezov va M. S. Grigorevning yig‘ma statistikasi bo‘yicha ko‘proq halqum-qizilo‘ngach divertikullari (58,7%), so‘ngra epibronxial (27,2%) va epifrenal divertikullar (13,4%) uchraydi.
Shuningdek tug‘ma va orttirilgan, haqiqiy va soxta divertikullar farq qilinadi. Tug‘ma divertikullar kamdan-kam uchraydi. Ko‘pchilik hollarda ular orttirilgan bo‘ladi. Devori normal qizilo‘ngach devorining xamma qatlamlarini saqlagan divertikullar «haqiqiy», devori mushak qatlamidan mahrum bo‘lgan divertikullar «soxta» degan nom olgan. Soxta divertikullar prognostik jihatdan yomonroq, chunki qisilib qolishi, cho‘zilishi va hatto teshilishi mumkin. Qizilo‘ngach divertikullari aksariyat 5 dan 70 yoshgacha, ayollarda erkaklarga nisbatan birmuncha ko‘proq uchraydi.
Halqum-qizilo‘ngach divertikullari ko‘pincha ularni batafsil tasvirlagan Zencer nomi bilan Senker divertikullari deyiladi. Halqum-qizilo‘ngach divertikullari aslini olganda halqum distal bo‘limining divertikullari hisoblanadi, biroq, ularning paydo bo‘lishi ko‘pincha qizilo‘ngach funksiyasining buzilishi bilan o‘tadi, shuning uchun qizilo‘ngach patologiyasini bayon qilishda ushbu kasallik ustida to‘xtalib o‘tish o‘z-o‘zidan joiz hisoblanadi.
Senker divertikuli paydo bo‘lishida, aftidan, mexanik omil - ovqat luqmasining halqum devorining kuchsiz joyini ko‘p bosib turish, ehtimol, halqum mushaklari va qizilo‘ngachga kirish qismidagi mushaklar qisqarishining uyg‘unligi buzilishi asosiy ahamiyat kasb etsa kerak. Ayrim mualliflar halqum, halqum-qizilo‘ngach divertikullari rivojlanishida embriologik shart-sharoitlarning ahamiyatiga ishora qilib, embrionda halqum devoridagi shu xildagi bo‘rtmalarni qayd qiladilar.
Patologik anatomiyasi. Divertikul asta-sekin bir necha yillar ichida rivojlanadi. Halqum quyi bo‘limi orqa devorida hosil bo‘lgan divertikul qizilo‘ngachning orqa devori va umurtqa pog‘onasi orasida pastga tushadi. Diivertikul teshigi odatda enlik va halqumning to‘g‘ridan-to‘g‘ri davomi hisoblanadi va qizilo‘ngach kirish qismi oldinga, hiqildoqqa siljigan. Divertikul katta-kichikligi har xil - kichkina botiqlikdan to nok kattaligigacha bo‘ladi. U ovqat bilan to‘lganda qizilo‘ngachni oldinga qisib qo‘yadi va yutishni juda qiyinlashtiradi. Divertikul qopchasida mushak tolalari bo‘lmaydi va odatda atrofdagi to‘qimalar bilan yopishib ketmagan bo‘ladi. Divertikulning ichki yuzasi halqum shilliq pardasi bilan qoplangan. Ba'zan yuzasida eroziyalari bilan donador yoki yassi chandiqlari bo‘ladi.
Klinik manzarasi. Kichik divertikul bir necha yilgacha yuzaga chiqmasligi yoki halqumda achishish, qirilish sezgisi, yo‘tal, h,alqumda yot jism bordek his qilish, yutinish buzilishi, ko‘p so‘lak oqishi, og‘izdan badbo‘y hid kelishi, ko‘ngil aynishi kabi simptomlarni paydo qilishi mumkin. Ko‘ngil aynish belgisi ba'zan me'da kasalligi to‘g‘risida o‘ylashga majbur etadi. Divertikul qopchasi kattalashuvi bilan bir vaqtda yutishning buzilishi paydo bo‘ladi. Bemorga hiqildoq orqasida ovqat to‘xtab qolayotgandek tuyuladi, agar qopcha katta bo‘lsa, qizilo‘ngachning yuqori qismida to‘xtab qolayotgandek bo‘ladi. Ovqat luqmasi to‘xtashi Bensaude va Gregorie «Blokada fenomeni» deb tasvirlagan qator simptomlar bilan o‘tadi: bemor yutish harakatlari qiladi, shundan keyin yuzi qizarib, nafasi qisa boshlaydi. qayt qilganidan keyin yengil tortadi. Agar qayt qilmasa, boshi aylanadi, qisman hushdan ketish holati yuzaga keladi.
Regurgitatsiya yoki qayt qilish har kuni bo‘lsada, ovqat divertikulda kamdan-kam bir necha kun turib qoladi. Divertikul suyuqligining regurgitatsiyasi va uning nafas yo‘llariga tushishi aspiratsion zotiljam kasalliklariga sabab bo‘ladi. Boshqa simptomlardan qaytuvchi nerv bosilishi oqibatida paydo bo‘ladigan tovush bug‘ilishi, traxeyaning bosilishi sababli nafas olish qiyinlashuvini ko‘rsatib o‘tish mumkin.
Umumiy holat bir necha yilgacha unchalik o‘zgarmay qoladi. Qator hollarda bemor ozib ketadi. Ko‘zdan kechirilganda ko‘pincha bo‘yinda bo‘rtib chiqqan joy ko‘rinadi (bosh orqaga tashlanganda). Ba'zan u buqoqni eslatadi. Bo‘rtma yumshoq konsistensiyali bo‘lib, bosilganda kichiklashadi. Bemorga suv ichirib bo‘rtib chiqqan joy urib ko‘rilganda chayqalish shovqinini eshitish mumkin (Kuper belgisi). Rentgenologik tekshirishda kontrast modda divertikulni to‘ldiradi, so‘ngra esa qizilo‘ngachga o‘tadi. To‘lgan divertikul qizilo‘ngachning orqa yoki yon tomonidan ko‘rinib turadi.
| 