|
Farmatsevtik biotexnologiyaBog'liq biotexXaberlandt
har
qanday tirik o‘simlik hujayrasini totipotentligi ya’ni hujayralarni ma’lum
sharoitda o‘stirilganda o‘zini rivojlanish potensialini namoyon qilishi va butun
o‘simlik hosil bo‘lishiga boshlashi haqida gipoteza e’lon qilgan edi.
II-bosqich (1902-1922 yillar)
– hayvon to‘qimalarini o‘stirish uchun birinchi
oziqa muhiti yaratilganligi bilan nishonlanadi. Bu oziqa muhitlari tabiiy bo‘lib,
tarkibida qon plazmasi (qonni suyuq qismi) va kurtak suyuqligi saqlagan.
Ajratib olingan o‘simlik to‘qimalarini o‘simlik ekstraktlari saqlagan sun’iy
30
oziqa
muhitida
o‘stirib
ko‘rish
muvoffaqiyatsiz
chiqqan,
chunki
eksperimentlarda yuksak o‘simliklarni o‘sish faolligini namoyon qilishga
to‘g‘ri kelmaydigan hujayra va to‘qimalaridan foydalanilgan.
III-bosqich (1922 – 1932 yillar). Bu davrda bir-birlari bilan bog‘liq bo‘lmagan
holda Amerikalik olim
V.Robins
va nemis olimi
Kotte
qattiq oziqa muhitida
pomidor va makkajo‘xori ildizi uchidagi meristemaalarni o‘stirish mumkin
ekanligini namoyish qilganlar. Ammo, ma’lum vaqt o‘tgach, o‘simlik
to‘qimalari qo‘ng‘ir rangga kirib, xalok bo‘lganlar. O‘simliklarni to‘qimalarini
o‘stirish usulining rivojlanishi – 1932 yildan boshlangan.
IV-bosqich (1932–1940 yillar), fransuz olimi R.Gotre nomi bilan bog‘liq.
U,
in
vitro
sharoitida o‘simlik to‘qimalarini vaqti- vaqti bilan toza oziqa muhitiga
ko‘chirib turish orqali uzoq vaqt o‘stirish mumkinligini namoyish qilgan. Bu
yangilik, to‘qimalar texnologiyasini rivojlanishiga katta hissa qo‘shdi va
o‘stirishga qo‘yiladigan o‘simliklar soni juda ham ko‘paydi.
V-bosqich (1940–1960 yillar). 1955 yilda yangi sinfga mansub fitogormon –
sitokininlarni ixtiro qilinishi, (xususan kinetinni) hujayralarni bo‘linishini
kuchaytirish imkonini yaratdi. O‘sishni kuchaytiruvchi moddalarni miqdori va
ularni nisbatiga qarab, eksplant hujayrasining bo‘linishini kuchaytirish, kallus
to‘qimalarni o‘sishini muhofaza qilish, morfogenezni kuchaytirish mumkin
ekanligi namoyish etildi. SHu davrda kakos yong‘og‘ini, kashtan, makkajo‘xori
va boshqa o‘simliklar endospermalarini hujayrani o‘sishi, morfogenez
jarayonlari (kallus to‘qima va hujayra suspenziyasida) ga ijobiy ta’sir
ko‘rsatishi aniqlangan.
VI-bosqich (1960 – 1975 yillar). Bu davrni eng muhim voqeasi Nottingen
universiteti professori
E.K.Kokking
tomonidan fermentativ yo‘l bilan
pomidorini ildizi va mevasidan protoplastlar olinishi va ularni nazorat qilinib
turilgan sharoitda o‘stirilganligi bo‘lgan. Keyinroq shu laboratoriyada Pauer
o‘zini shogirdlari bilan protoplastlarni sun’iy qo‘shilish sharoitlarini
yaratishgan. Bu esa, somotik gibridlar yaratishda yangi yo‘l bo‘lib xizmat
qilgan. O‘sha davrda yaratilgan yana bir usul – bu o‘simliklarni
|
| |
