86
O‘YINLI TEXNOLOGIYA – «BAXS»
Baxs – muammoni muhokama qilish jarayonidir. Uning usuli esa guruh bo‘lib tadbiq
qilishdir. Unda har bir ishtirokchi hamsuhbati yoki raqibining fikrini asrash, uni inkor etish
orqali haqiqatni tiklashda o‘z monopoliyasini o‘rnatadi. Baxs-munozara borishining turli
variantlari mavjud:
– evrestik yondashuvlar tomonlaridan biri muammoning echimi bo‘yicha o‘zining
yondashuvini qabul qilishga
urunmasdan ishontirish, ichki tuyg‘u, sog‘lom aqldan
foydalangan holda baxs ishtirokchilarini o‘zining nuqtai nazariga og‘dirib oladi;
– mantiqiy yondashuvdagi baxsga o‘ta mustahkam mantiqiy tahlil va dalil isbotlar
xarakterli bo‘lib, uning vositasida ishtirokchilar yakuniy xulosalarga keladilar;
– sufiyona yondashuv – unda tomonlardan biri o‘z raqibini donolik qilib mag‘lub
qilishi ham mumkin;
– avtoritar yondashuv – unda tomonlardan bir o‘zining obro‘sidan
foydalanib, o‘z
nuqtai nazarini o‘tkazish mumkin;
– tanqidiy yondashuv – baxs ishtirokchilaridan ba’zilari o‘z raqibining faqat
kamchiliklari, kuchsiz o‘rni va mavqeiga diqqatni jalb qiladi va aksincha raqibining fikridagi
ijobiy unsirlarini ko‘rinishga intilmaydi va muammoning echimi bo‘yicha o‘z takliflarini ham
bera olmaydi;
– dogmatik yondashuv – unda tomonlardan biri baxsni haqiqatni o‘z manfati uchun
o‘zining shahsiy maqsadlariga muvofiq keladigan tomonga boshlab ketadi;
– pragmatik yondashuv – ishtirok etuvchilardan biri va har bir tomon faqatgina
haqiqatni o‘rnatish
uchungina baxs yuritmaydi, balki undan o‘zlarining yashirin va baxs
ishtirokchilariga ma’lum bo‘lmagan amaliy manfatlariga burish uchun foydalaniladi;
Bahsni o‘tkazishda quyidagi qoidalarga ahamiyat berish lozim:
– oponentining o‘z fikrini asoslovchi so‘zini tinglab, kuzatib borish;
– oponentini so‘zlashdan to‘xtatib qo‘yishga shoshilmasligi;
– mayda – chuyda detallarga e’tibor qaratmasligi, eng muhimini ko‘rishga,
tushinishga
harakat qilishi;
– kuchsiz o‘rinlar, dalil isbotlar, misollar topish va tahlil qilish;
– opponentini o‘zidan kuchli deb hisoblamaslik;
– o‘ziga haddan tashqari bino qo‘yish va ishonishga ruju
bermaslik;
– qo‘rqish raqib oldida mag‘lubiyat ekanligini esda tutish.
