87
7. Replikatsiya jarayonini tushuntiring.
8. Transkriptsiya jarayonini tushuntiring.
9. mRNK, tRNK, rRNK qanday funktsiyani bajaradi?
10. Mendel' qonunlarini eslang.
MASHG‘ULOT № 8
MAVZU: Gen muxandisligida ishlatiladigan nukleaza fermentlari. Plazmidalar hamda
viruslar asosida vektor konstruksiyasini yaratish
Mashg'ulot shakli:
«Sanoat farmatsiyasi» yo‘nalishi talabalari uchun amaliy mashg‘ulot.
Mashg'ulot uslubi:
O‘yinli texnologiya «Aqliy hujum».
Mashg‘ulot maqsadi:
gen muhandisligi fermentlari,
ularning turlari, plazmidalar va ularning
turlari,
vektor konstruksiyasi
Mavzuning ahamiyati:
gen muhandisligi genetika va molekulyar biologiya sohasida erishilgan
yutuqlar asosida dunyoga keldi
Ishning nazariy qismi
Gen muhandisligi fermentlari DNK molekulalari bilan turli xil muolajalarni o‘tkazishga
yordam berib, ularni
tegishli joyidan qirqish, turli xil bo‘laklarini ulash, tabiatda mavjud
bo‘lmagan yangi xildagi ketma-ketliklarni sintez qilishda qo‘llaniladi.
quyida gen
muhandisligida foydalaniladigan asosiy fermentlarni ko‘rib chiqamiz.
DNK polimerazalar.
Gen muhandisligida keng qo‘llaniladigan fermentlardan biri Ecoli
ning T4 fagidan ajratib olingan DNK polimeraza I hisoblanadi. DNK polimeraza I komplementar
nukletidlarni biriktirish yo‘li bilan DNK zanjirining 5
-3
yo‘nalishida uzaytirish xususiyatiga
ega. DNK polimerazaning bu xususiyati gen muhandisligida ikkinchi
komplementar zanjirni
hosil qilish: bir zanjirli matritsa –DNK siga qo‘shilganda praymer ishtirokida ikki hissa ortishida
kuzatiladi. Bu xususiyat kDNK-bibliotekalarini tuzishda qo‘llaniladi. DNK polimeraza DNK
zanjiridagi “bo‘shliq” larni to‘ldirishda ham foydalaniladi, masalan, 5
- uchli bo‘laklarni tegishli
tartibda ulanishida ham ishtirok etadi. DNK polimerazaning ekzonukleaza
faolligidan DNK
bo‘lagiga radioaktiv nishon kiritishda qo‘llaniladi.
Ba’zi viruslardan RNK ga bog‘liq DNK polimeraza, ya’ni
teskari transkriptaza yoki
revertaza
deb nomlanuvchi maxsus DNK polimeraza ajratib olingan. Revertazalar DNK ning
komplementar zanjirini matritsa RNK sida ham sintezlay oladi. Reveratazalar yordamida kDNK-
mRNK ning DNK nusxalarini olish mumkin. kDNK genlarining tuzilishini o‘rganish bu
genlarning genomdagi to‘liq nusxalarini aniqlash imkonini beradi.
