Fizika-matematika




Download 499,43 Kb.
Pdf ko'rish
bet3/11
Sana03.12.2023
Hajmi499,43 Kb.
#110342
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11
Bog'liq
mahliyo iskandarova
fefefe, tibbiyot psixologiyasi, OLIMOV SIROJIDDIN, maruza matni algebra1-2007, 98345-60adf8ae822fc5d6acf5e57f493cd50e, Amaliyot mashg, tabiatshunoslik-darslarida-o-quvchilar-tasavvur-va-tushunchalarini-shakllantirish-hamda-rivojlantirish, Ahmadaliyeva Fazlatxon, Kurs ishi namuna pdf, Geografiya fani, Новый документ, Трехфазный асинхронный двигатель, Elektr stantsiya va tarmoqlarni ishlatish, ОЗОДА ХУСЕНОВА ИСМОИЛ ҚИЗИ, “HAYOT FAOLIYATI XAVFSIZLIGI” FANIDAN MUSTAQIL ISH MAVZULARI 012
 
1-xossa. Agar to‘g‘ri tenglikning ikkala qismiga bir xil son qo‘shilsa yoki 
ikkala qismidan bir xil son ayirilsa, u holda yana to‘g‘ri tenglik hosil 
bo‘ladi
.
ax = b ko‘rinishdagi tenglama bir noma’lumli birinchi darajali 
tenglama deyiladi. Ko‘rinib turibdiki, bunday tenglamada bitta noma’lum 
ishtirok etadi (x). Noma’lum x oldidagi k‘opaytuvchi a koeffisient deb 
ataladi, b esa ozod had deb ataladi. 
Tenglama – matematikaning eng muhim tushunchalaridan biri. Ko’pgina 
ma’ruza va ilmiy masalalarda biror kattalikni bevosita o’lchash yoki tayyor 
formula bo’yicha hisoblash mumkin bo’lmasa, bu miqdor qanoatlantiradigan 
munosabat (yoki bir necha munosabat) tuzishga erishiladi. Noma’lum 
kattalikni aniqlash uchun tenglama (yoki tenglamalar sistemasi) ana shunday 
hosil qilinadi. 
Matematikaning fan sifatida vujudga kelganidan boshlab uzoq vaqtgacha 
tenglamalar yechish metodlarini rivojlantirish algebraning asosiy tadqiqot 
predmeti bo’ldi. Tenglamalarni bizga odat bo’lib qolgan harfiy yozilishi XVI 
asrda uzil-kesil shakllandi.Noma’lumlarni lotin alifbosining oxirgi harflari, 
ma’lum miqdorlar (parametrlar)ni lotin alifbosining dastlabki harflari orqali 
belgilash an’anasi fransuz olimi R. Dekartdan boshlangan. 
Matematikaning maktab kursidagi masalalari ichida tenglamalar haqidagi 
ta’limot eng muhim o’rin tutadi. Haqiqatdan ham, tenglamalar haqidagi 
ta’limot – funksiyalar haqidagi ta’limotga bog’langandir.U real voqelikdagi 
har xil hodisalarni tasvirlovchi miqdorlar orasidagi bog’lanishlarni va bu 
bog’lanishlarning ifodalanishlarini tushunib olishda o’quvchilarga yordam 
beradi. 
Tenglamalar yangi sonlar kiritish manbalaridan biridir. Tenglamalar yechish 
ayniy shakl almashtirishlarning konkret tadbiq etilishini o’quvchilarga 
ko’rsatishga imkon beradi.Tenglamalar konkret mazmundagi masalalarni 
yechish uchun o’quvchilarga arifmetikadan ko’ra ancha sodda metodlarni 
beradi va tipik masalalardan bir qanchasini yechish usullarini 
umumlashtirishga imkon beradi. 
Tenglama deb noma’lum son qatnashgan tenglikka aytiladi. Noma’lumning 
berilgan tenglamani to’g’ri tenglikka aylantiradigan qiymati tenglamaning 
ildizi (yechimi) deyiladi. Tenglamani yechish deganda tenglamaning hamma 
ildizlarini topish yoqi ildizlari yo’qligini ko’rsatish tushuniladi. 
Maktab matematika kursida chiziqli tenglama tushunchasiga ta’rif 
berilmaydi. Konkret misollar keltirilib, ularni chiziqli tenglamalar deb 
o’rgatiladi.Chiziqli tenglamalarni yechish haqida dastlab 6-sinf matematika 
kursida, so’ngra 7-sinf algebra kursida tushuncha beriladi. Bunda quyidagi 
xossalar o’rgatiladi: 


1-xossa. Tenglamaning istagan hadi ishorasini qarama-qarshisiga o’zgartirib, 
uning bir qismidan ikkinchi qismiga o’tkazish mumkin. 
2-xossa. Tenglamaning ikkala qismini nolga teng bo’lmagan bir xil songa 
ko’paytirish yoki bo’lish mumkin. 
Bu xossalar istagan bir noma’lumli birinchi darajali tenglamani yechish 
imkonini beradi. Buning uchun: 
Noma’lum qatnashgan hadlarni tenglikning chap qismiga (https://fayllar.org/-
--hamda-x-amallarini-notogri-joylashtirgani-sabab-tenglikning.html), 
noma’lum qatnashmagan hadlarni esa o’ng qismiga o’tkazish lozim. 
II. O’xshash hadlarni ixchamlash kerak; 
III. Tenglamaning ikkala qismini noma’lum oldida turgan koeffitsiyentga 
(agar u nolga teng bo’lmasa) bo’lish kerak. 
Har bir chiziqli tenglama bitta ildizga ega bo’lishi, ildizlarga ega bo’lmasligi 
yoki cheksiz ko’p ildizlarga ega bo’lishi misollar orqali tushuntiriladi. 
Kvadrat tenglama tushunchasi VIII sinf algebra kursida o’tiladi. Bu 
tushunchani kiritish abstrakt-deduktiv usul orqali amalga oshiriladi, chunki 
bu tenglama uchun avvalo ta’rif beriladi, so’ngra tenglamaning umumiy 
ko’rinishi va uni yechish usullari hamda grafigi o’rganiladi. 


1.2 CHIZIQLI TENGSIZLIK 

Download 499,43 Kb.
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11




Download 499,43 Kb.
Pdf ko'rish