| 3. Fotoqarshiliklar
Fotoqarshiliklarning ichki elektr qarshiligi yorug‘lik ta’sirida o‘zgaradi. Ularni tayyorlash texnologiyasi quyidagicha: dielektrik taglikka bug‘latish (changlatish) usuli bilan yorug‘lik sezgir yarim o‘tkazgichli material, masalan, karbit-kremniy, sulg‘fid kremniy, oltingugurtli qo‘rg‘oshin va boshqalar qatlam-qatlam qilib changlatish usulida sochiladi.
Changlatib sochilgan plastinka plastmassa, ebonit yoki boshqa materiallardan darchali qilib tayyorlangan tutgich ichiga joylashtiriladi.
Elektrodlar ma’lum usul bilan chiqiqlarga ulanadi. 3-rasmda fotoqarshiliklarning tuzilishi va ularning ulanish sxemasi keltirilgan.
a) b)
3-rasm. Fotoqarshilikning (a) tuzilishi va (b) ulanish sxemasi.
4-rasm. Fotoqarshiliklarning volt-amper va yorug‘lik tavsifilari.
Fotodiodlar
Yarim o‘tkazgichli fotodiodlarda unga tushayotgan yorug‘lik oqimi ta’sirida teskari siljitilgan n–r o‘tish orqali foto oqim hosil qiluvchi harakatchan zaryad tashuvchilar yuzaga keladi. Fotodiod zanjiri va uning tuzilishi 5–rasmda ko‘rsatilgan. Yorug‘lik oqimi bo‘lmaganda teskari kuchlanish ta’sirida fotodiod orqali asosiy bo‘lmagan zaryad tashuvchilar harakati tufayli teskari tok oqib o‘tadi. Agar fotodiod yoritilsa, uning bazasida (n–germaniy plastinkasi) ayniqsa, bazaning tashqi yuzida jadal ravishda «elektron teshik» jufti zaryadlarining generatsiya jarayoni keskin rivojlanadi. Yangi hosil bo‘lgan zaryad tashuvchilar bazaning butun qalinligi orqali n–p o‘tishga diffuziyalanadi.
5–rasm. Fotodiod: a) tuzilish, b) ulanish sxemasi (1–germaniy kristali,
2–kristall tutkich, 3–konus, 4–halqa, 5–chiqiqlar, 6–metall trubka, 7–shisha izolyator, 8– qalay halqa, 9–tuynuk).
Teshiklar kontakt maydoniga ergashib, r sohaga o‘tadi va katta miqdorli teskari tok hosil qiladi.
|
