118
Gormonlarning bilvosita ta’siri natijasida yadroviy oqsil-gistonlar fosforlanishi natijasida
nukleososomalar tarkibiy qismlarga ajraladilar. SHunday holatda matritsaga initsiatsiya omillari
bog‘lanib, transkripsiya
boshlanib, RNK sinteziga sababchi bo‘ladi. Gormonlar ta’siri to‘xtasa,
nukleososomalar o‘z holatlarini tiklaydilar.
Genlar faolligining boshqarilishida gistonlarning atsetillanishi va deatsetillanishi katta
ahamiyat kasb etadi. Ma’lumki, eukariot organizmlarda transkripsiya
uchun maxsus oqsillar
talab etilib, ularni transkripsion omil deb ataladi. Mazkur oqsillar kompleksi RNK polimeraza
bilan bog‘lanib, initsiatsiya majmuasining shakllanishiga samarali xizmat qiladi. Atsetillanishda
ferment giston-atsetilaza oqsillar kompleksi bo‘lgan transkripsiyali omillar bilan bog‘lanadi.
Giston oqsilidagi aminokislota lizin orqali atsetillanishi natijasida polipeptiddagi musbat
zaryadlar soni kamayadi. Natijada manfiy zaryadlangan DNK bilan oqsil o‘rtasidagi
kimyoviy
bog‘lar zaiflashib qoladi. Mazkur jarayon nukleososomani buzilishiga, transkriptonni
deblokirlanishiga sababchi bo‘ladi. Gistonlarning deatsetillanishi esa teskari jarayonga sababchi
bo‘ladi. Demak, spetsifik atsetilaza va deatsetilazalarning oqsillar bilan bog‘lanishi
transkripsiyaning initsiatsiyasini boshqarib turadi.
Oqsillar sintezining boshqarilishida ko‘p omillar ishtirok etishi aniqlangan.
Ularni
quyidagi jadvalga ( 14- jadval) jamlash mumkin:
