113
Terminatsiya jarayonida sintezlangan polipeptid zanjiri ribosomadan ajraladi. Bu
jarayonni oqsil tabiatli omillar va ferment peptidilesteraza bajaradi.
Terminatsiya bosqichini
GTF energiya bilan ta’minlaydi.
Informatsiya RNK molekulasida axborot uzatmaydigan kodonlar bo‘lib, ularni ma’nosiz
yoki terminatorlar deb ataladi. SHunday STOP- kodonlarga UAA, UAG,UGA tripletlar kiradi.
Mazkur kodonlarning t-RNK dagi antikodonlari bilan komplementar holda bog‘lanmaydilar.
SHuning uchun, ribosoma shu kodonlarga etganda oqsil sintezi to‘xtaydi.
A-markazga
-t-
RNK o‘rniga terminatsiyaga sabab bo‘luvchi oqsillar RF
1
va RF
2
, qo‘shimcha yana
RRF(Ribosome relase factor) omillarining bog‘lanishi ham peptid bog‘larini hosil bo‘lishini
nihoyasiga etkazadi.
GTF bilan bog‘langan relizin-omil va peptidiltransferaza fermenti ta’sirida
polipeptid
bilan oxirgi t-RNK o‘rtasidagi murakkab efir bog‘i uziladi. Terminatsiyaning yakunlovchi
bosqichida oqsil sintezlovchi kompleks dissotsiatsiyaga uchrab, ribosoma, i-RNK, t-RNK, yangi
sintezlangan peptid va terminatsiyada ishtirok etuvchi oqsil omillari bir-birlaridan ajraladilar.
Hujayrada oqsillarning biosintezi etarli miqdorda energiya bilan ta’minlanganida
sodir
bo‘ladi. Bitta polipeptid zanjirining sintezida sarf bo‘ladigan energiya miqdorini hisoblash
mumkin: Aminokislotani faollashtirish uchun bitta ATF gidrolizlanganda AMF hosil bo‘ladi, bu
ikkita makroerg sarflanishi bilan barobar. Initsiatsiyada bitta makroerg GTF, elongatsiyada ikkita
GTF sarflanadi (bitta GTF
-t-RNK li
ribosomani A-markazga etkazadi, ikkinchi GTF esa
translokatsiyada ishtirok etadi). YAkunlovchi terminatsiyada yana
bir molekula makroerg GTF
sarf bo‘ladi.
Oqsil sintezining translyasiyasida i-RNK bir vaqtda bir necha ribosomlarni genetik
axborot bilan ta’minlaydi. Ribosomalarning yig‘indisiga poliribosoma yoki polisoma deb ataladi
(36-rasm)
