19
rasmiy
qoida ham, hatto shartnoma tuzish va uni bajarish lahzasi o‘rtasida ancha vaqt o‘tgan
taqdirda ham huquqlar bilan almashish imkonini beradi. Bunday institutsional doiralarda amal
qiluvchi «munosabatli» odam, o‘z xususiyatlariga ko‘ra homo oeconomicusdan farq qiladi –
birinchi tushuncha ikkinchisiga qaraganda ancha keng.
«Munosabatli» odam oqilona maqsadli harakat me‘yoriga amal qiladi, lekin shu bilan
birga u o‘z xatti-harakatini ishonch, empatiya va bozor konstitutsiyasini tashkil qiluvchi boshqa
me‘yorlar asosida ham quradi.
Uni tuzish va bajarish lahzalarining vaqt bo‘yicha mos kelmasligini
nazarda tutuvchi
shartnoma odatiy holatni o‘zida namoyon etadi.
Bozor konstitutsiyasiga ko‘ra, shaxs xatti-harakatiga «tabiiy» omillarning ta‘sirini aniq oldindan
aytishning iloji yo‘q. Chunki bozor konstitutsiyasi
shaxs va
«tabiat» o‘rtasidagi emas, balki
shaxslar
o’rtasidagi o‘zaro hamkorlikni tartibga soluvchi me‘yorlar yig‘indisini o‘zida namoyon etadi. Shaxslar
o‘rtasidagi o‘zaro hamkorlik natijalariga «Tabiat» ta‘sirining uchta varianti mavjud.
1. «Tabiat» o‘zaro hamkorlik natijalariga ta‘sir ko‘rsatmaydi, shaxslar ushbu holatda
aniqlik
sharoitida bo‘ladi
2. «Tabiat» o‘zaro hamkorlik natijalariga ta‘sir ko‘rsatadi, lekin uning ta‘sirini oldindan aytish
mumkin. Shaxs tomonidan qabul qilinadigan qarorni muqobil natijalarning paydo bo‘lishi ehtimoli
ma‘lum bo‘lganida «hisoblab chiqish» mumkin.
3. «Tabiat» o‘zaro hamkorlik natijalariga ta‘sir ko‘rsatadi, lekin uning ta‘sirini oldindan aytib
bo‘lmaydi. Qaror qabul qilish natijalarini «hisoblab chiqish» mumkin emas, chunki qarorni qabul qilish
vaqtida ularning paydo bo‘lishi ehtimoli emas, balki faqat uning muqobil yakunlari ma‘lum.
Xatar va noaniqlik sharoitida hamma shaxslar ham bir xil harakat qilmaydi. Insonlarning
xatarga nisbatan munosabatlari nuqtai nazaridan ularning uchta xili mavjud:
xatarga qarshi
insonlar; xatarga
betaraf munosabatda bo‘ladigan insonlar va xatarga
moyil insonlar.
