2. Shartnoma shakli Shartnoma standart shaklda,
unda
shartnomani
bajarishning barcha detallari
haqida
to‘liq
kelishib
olingan.
Shartnoma shakli «bitimga
moslab»
maxsus
ishlab
chiqiladi. Shartnoma to‘liq
tafsir-lanmagan,
balki
tuzatishlar kiritish uchun
imkoniyat qoldiradi.
Shartnomaning
asosiy
qoidalari
eksplitsit
tarzda
umuman
tafsirlanmasligi
mumkin.
Shartnoma
tomonlarning
biri
tomonidan o‘z harakatini nazorat
qilish huquqining boshqa tomonga
topshirilishiga olib keladi.
3. Tomonlar o’rtasidagi munosabatlar Tomonlar
to‘liq
muxtoriyatni
saqlab
qolishadi.
Tomonlar
muxoriyatni
saqlab qolishadi.
Hukmronlik
munosabatlari:
faoliyatni nazorat qilish huquqini
topshirish.
4. Shartnoma tuziladigan davr
22
Qisqa muddatli.
O‘rta va uzoq muddatli.
Uzoq
muddatli.
Shartnomaning
amal qilish davri haqida umuman
kelishmaslik
mumkin:
u
tomonlardan biri uchun nazorat
qilish
huquqidan
mustaqil
foydalanganga
qaraganda
uni
topshirish foydaliroq ekan, amal
qilaveradi.
5. Kutilmagan holatlarga moslashish usuli Shartnomani
yangi
shartlarda qayta tuzish
Muzokaralar,
pozitsiyalarning
kelishish,
«tomonlarning
o‘zaro
munosabatlari
mobaynida
to‘plangan barcha o‘zaro
hamkorlik tajribasi» asosida
o‘zaro voz kechishlar.
Shartnoma tomonlaridan birining
boshqa
tomon
qarorlariga
bo‘ysunishi
(X
vazifalar
yig‘indisidan
x
vazifaning
bajarilishiga taalluqli).
6. Shartnoma shartlarini bajarishga undovchi omillar Kuchli:
tomonlarning
mukofotlanishi shartnomada
qayd
etilgan
muayyan
vazifalarning
bajarilishi
bilan bog‘langan.
O‘rtacha: «oqlash»
doktorinasidan foydalanish
tomonlarga majburiyatlarning
bajarilishiga to‘siq sifatida
kutilmagan holatlarni bahona
qilish imkonini beradi.
Kuchsiz: shartnoma tomonlaridan
biri nazorat huquqini topshirganlik
fakti uchun qat‘iy belgilangan
mukofotni oladi.
7. Shartnoma shartlarini bajarmaganlik uchun sanktsiya Shartnomaning o‘zida qayd
etilgan huquqiy sanktsiyalar.
Tomonlarning uzoq vaqtli
o‘zaro hamkorlik qilishi
davri mobaynida orttirilgan
obro‘ning yo‘qotilishi.
Ma‘muriy jazo, nazorat huquqini
topshirganlik
uchun
kompensatsiyaning kam
foydali
shartlari
8.Nizolar hal etiladigan instantsiya Sud
Uchinchi tomon: arbitraj
sud, hakamlar sudi.
Nizolarni
hal
etish
qandaydir
uchinchi tomon jalb qilinmagan
holda, hokimiyatdan foydalanish
asosida amalga oshiriladi.
9.Nizolarni hal etish tartiboti samaradorligini cheklovchi omillar Sud tasarrufida
bo‘lgan
axborotning cheklanganligi.
qonundan foydalanish narxi
nolga teng emas.
Hakamlar sudi yoki arbitraj
sudining obro‘si. Uchinchi
tomonga
topshiriladigan
vakolatlarning
cheklanganligi
(arbitraj
bundan
mustasno).
Xufyonalik narxi noldan
farq qiladi.
Ma‘muriy
nazoratni
amalga
oshirish xarajatlari. Har qanday
nizo o‘zida tomonlarning nafaqat
«ovoz berish», balki «chiqish»,
ya‘ni topshirilgan nazorat huquqini
qaytarib olish huquqidan ham
foydalanish
imkoniyatini
o‘zida
mujassamlantiradi.
10. Misollar Oldi-sotdi shartnomasi
Franchayzing. Tabiiy
monopoliyalarning tartibga
solinishi. Transport, energetika
va xomashyo kompaniyalari
o‘rtasidagi uzoq muddatli
shartnomalar.
Ish beruvchi va yollanma xodim
o‘rtasidagi
shartnoma.
Firma
ichidagi munosabatlarning butun
majmui.
23
O‘zbekistonda xo‘jalik shartnomalarini tuzish, bajarish, o‘zgartirish yoki bekor
qilishning huquqiy asoslari ―Xo‘jalik yurituvchi sub‘ektlar faoliyatining shartnoma-
huquqiy
asoslari
to‘g‘risida‖gi Qonun bilan tartibga solinadi. O‘zbekiston
Respublikaida amalda bo‘lgan xo‘jalik shartnomalarining turlari 8.2-rasmda keltirilgan.
