|
(В) Ikkitalik membrane va tilakoid membranasini tashqiBog'liq NamDU-ARM-1159-Hujayra biologiyasi(В) Ikkitalik membrane va tilakoid membranasini tashqi
tarafini ko‘rasatuvchi xloroplastlarning szematik diagramasi.
Bu oqsillar xloroplastga ixtissoslashtirilgan transport mashinasida
import kilinadi. Tilakoid membranalari tarkibida oksil yukori dara-
jada fosfolipidlar esa nisbatan kam boMadi . Bu membranalarda yu
kori foizda galoktoz saqlovchi glikolipidlar mavjud bularga:
Lipidlaming ikkala yog kislotasi bir nechta ikkita boglarlarda
iborat. Bu boglartilakoid membranalarining ikki qatlamli lipidini juda
suyuq xolatga keltiradi. Fotosintez davomida ikki qatlam liylipidning
oquvchanligi oqsil kompleklarining oquchanligini osonlashtiradi.
88
2 . F o to sin te tik m eto b o lizm .
Fotosintez kimyoviy reaksiyasi xakida keng tushuncha 1930 yil-
lari Stendford Universiteti aspiranti xisobiangan Komelis van Nil to-
monidan taklif etilgan YUqorida aytilgan fotosintez umumiy tengla-
masini ko‘rib chiqamiz.
yorug‘lik
CO + H 20 (C H 20 )
+o
2
1930 yilda quyidagi fikrga ishonishgan yoruglik energiyasi S 0 2
ni ajratib 0 2 molekulyar kislorodni bo‘shatib uglerod atomini suvga
o ‘tkazib uglevod birligini xosil qilish uchun ishlatiladi. 1931 yilda
Nil o‘zining oltingugurt bakteriyalari ishi asosida muqobil mexanizm
taklif kigan. Oltingugurt reaksiyalariga taklif qilingan reaksiya
quyidagi boMgan:
yorug‘lik
C O +2 H jS (CH20 ) + ff20 +2 S
Glyukoza kabi geksoza ishlab chiqarish uchun quyidagi reaksiya
ketadi.
yorug‘lik
C 0 2 +12 H /L C f l l20 6 +
6 H 20 +12 A
Rasm. Tilakoid m em branasi
Van Nil fotosintez aslida okidlanish va kaytarilish protses-
si ekanligini ta’kidaydi. Oldingi reaksiyada N2A elektronlar
89
donori(qaytaruvchi) xisoblangan. Karbonat esa oksidlovchi xisob-
lanib o‘simlik xujayralrida geksozani xosil boTishini tiklaydi bu quy-
idagi reaksiyada ko‘rsatilgan:
yorugclik
6 C 0 2 +12
tfy 4
C f l n 0 6 + 6 H 20 +6 0 2
Bu sxemada kislorodning xar bir t molekulasi S 0 2dan xosil
bo‘lmaydi aksincha ikki molekula N zO niparchalanishidan xosil
bo'ladi. Molekulyar kislorod xosil qilishda suning o ‘m ini 1941 yili
Semyuelem Ruben va Martin Kmne tom onidan'o‘rganilgan. Ulami
ekperimentlari natijasida Van Nil gipotezasini o‘z tasdigini topa-
di. Fotosintez termodinamikasi va aerob nafas olish xakida kisqa-
chi tavsif 6.5 rasmida koTsatilgan. Bu ikki metobolik faoliyatning
ko‘pgina o‘xshashliklari keyingi saxifalarda kocrsatilgan.
Fotosintez jarayonini ikkita tur reaksiyaga ajratish mumkin.
Bio‘riladi va saqlanadi birinchi bosqich yoniglika bogliq reaksiya bu
quyidagicha boradi quyosh nuri energiyasi so‘riladi kimyoviy ener-
giya sifatidaikki xil biologik molekulada ATF va NADPH da saqla
nadi. 3 bobda ta’kidlangandek ATF kimyoviy energiyaning muxim
manbai xisoblanadi, NADFN uning kuchini kamaytiruvchi asosiy
manbai xisoblanadi. Jaryoning 2chi bosqichida reaksiyaning davom
etishiga svetning daxli . LJglevod dioksid uglerodan ATF va NADFN
da saklab quyilgan energiya xisobiga sintez bo‘ladi. Aslida korongu-
lik fazasi reaksiyasi tezrok sodir buladi. Er yuzida usimliklar 500 tri
lion S 0 2 ni aylantirdi deb xisoblanadi. YOruglika bogliq raeksiyadan
boshlaymiz bu reaksiya doyim qiyin va tushunarsiz bo‘lib qoladi.
90
P f c t c a r f e i #
н
htnte
r s p i n t i B
&/0Н
R asm 6.5 Fotosintezenergeiikasiva aerob nafas
olishhaqidaum um tym a Читок
|
| |
