Sitoplazmaning mikrotubullyar va fibrillyar tuzilmalari




Download 5,62 Mb.
Pdf ko'rish
bet53/113
Sana06.06.2024
Hajmi5,62 Mb.
#260794
1   ...   49   50   51   52   53   54   55   56   ...   113
Bog'liq
NamDU-ARM-1159-Hujayra biologiyasi

2. Sitoplazmaning mikrotubullyar va fibrillyar tuzilmalari
Bularga tarkibida mikrotubullyar yoki fibrillyar tuzilmasi boMgan 
hujayra komponentlari kiradi.
Bulardan biri oqsillardan tuzilgan membranasiz tuzilma-mikro- 
naychalar hamma eukariot hujayralar sitoplasmasida uchraydi.
Mikronaychalar sitoplazmada erkin holda, sentriolalar va bazal 
tanachalar tarkibida uchrashi xivchin va kiprikchalami hosil qilishi 
mumkin.
Mikronaychaning devori bir-biriga zich birikkan 13 ta sub- 
birliklardan iborat. Subbirliklaming devori protofilamentlardan ibo­
rat, ulami tarkibi- tubulin oqsili.
Sitoplazmadagi mikronaychalar kolxitsin va vinblastin alka- 
loidlari yoki past harorat, yuqori bosim ta’sirida erib ketadi. Lekin 
sentriolalar, bazal tanachalar, kiprikchalar tarkibiga kiradigan mikro- 
naychalarga biilar ta’sir etmaydi.
Sentriola.
Sentriola tuzilmasi 1875 yilda V.FIemming, 1876 yilda Z.Beneden 
tomonidan topilgan. Hayvon hujayralari uchun xos bo‘lib, yuksak 
o'simliklar, tuban zamburug4larda va ba’zi sodda organizmlarda uch- 
ramaydi. Bo‘linayotgan hujayralarda bo'linish dukini hosil qilishda 
ishtirok etadi.
I l l


Sentriolani hosil qilishda aylana b o ‘ylab joylashgan mikronaycha- 
laming 9 ta tripled ishtirok etadi. Tripletning birinchi mikronaychasi 
(A) 13 globulyar subbirliklardan tuzilgan. Ikkinchi va uchinchi m i­
kronaychalar (B5C) A mikronaychadan to'liqm asligi bilan ajralib 11 
globulyar birlikdan tuzilgan. A mikronaychaning ikkita dastachasi 
bo‘lib, uning biri qo‘shni tripletning С mikronaychasiga ikkinchisi 
markazga yo‘nalgan. Sentriolaning markaziy qismida g ‘ildirakning 
vtulkasiga(silindrga;qoziqchaga) o ‘xshash tuzilma b o ‘lib, undan 9ta 
naycha chiqadi va A mikronaychalarga yo ‘nalgan bo‘ladi.
Sentriolalaming mikronaychalar i tizimini (9x3)+0 deb ifodalanadi, 
ya’ni markazda mikronaychalar yo‘qligini bildiradi.
Interfaza hujayralarida ikkita yonma-yon joylashgan sentriolalar 
bo‘lib, ular diplosoma deyiladi. Ularning biri ona - ikkinchisi qiz 
sentriola deb ataladi.
Har sentriola atrofida matriksi - sentrosfera joylashadi.
Hujayralar m itotikbo‘linishgao‘tganda sentriolalaming ko'payishi 
kuzatiladi. Bunda diplosomada sentriolalar bir-biridan uzoqlashib 
har birining yonida yangisi hosil bo‘ladi. Natijada bo‘linishga kelib 
hujayrada ikkita diplosoma ya’ni to‘rtta sentriola yuzaga keladi.
К о ‘payish jarayoni quyidagicha amalga oshadi: ona sentriolaning 
matriksi yaqinida unga perpendikulyar ravishda yangi sentriolaning 
kichik bo‘lagi hosil bo‘ladi. Birinchi bo'lib A mikronaychalar so‘ng 
В va С mikronaychalar hosil bo‘ladi. Shu yo‘l bilan kalta protsentriol 
hosil bo‘lib, u o‘sib kattalashadi.
Sentriolalar soning ortishi duplikatsiya deyiladi.

Download 5,62 Mb.
1   ...   49   50   51   52   53   54   55   56   ...   113




Download 5,62 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



Sitoplazmaning mikrotubullyar va fibrillyar tuzilmalari

Download 5,62 Mb.
Pdf ko'rish