ishga duchor bo‘ladi.
4 Monomerni - polimerlashtiradigan oqsillar.
Profilin
kichik
oqsil bo‘lib timosin birikkan aktin monomerining uchiga birikadi. Bi-
roq polimerlanishga to‘sqinlik qilish o ‘miga profilin aktin to ‘ldiruv
chilamingo‘sishiga yordam beradi. Profiling bunga aktin monomer-
iga birikib unda birikkan ADPni dissotsiyasini katolizlash va u AT-
Pga aylanishi natijasida erishadi. Keyin
profilin-ATP aktin monomer
o‘sayotgan aktin to‘ldiruvchisini bosh tikanli uchiga aylanadi va u
profilinni ozod qiladi. Tikanli uchida to‘ldiruvchining
uzayishi key-
inchalik Ena/VASP oqsil oilasi vakillari tomonidan targ'ib qilinadi.
5 Aktin to‘ldiruvchisini depolimerlashtiradigan oqsillar.
Oqsil-
laming kofilin oilasi azolari (shu jumladan kofilin ADF depaktin) ak-
tin
ADP
birliklariga
va
aktin to ‘ldiruvchilarining muayyan uchlariga
birikadi. (18.33 rasmga qarang)
Kofilin ikkita
aniq faoliyatini bajaradi, u aktin to ‘ldiruvchiiarini
parchalaydi va ulaming muayyan tomonida depolimerlash jarayonini
ta’minlaydi. Bu oqsillar sitoskalet tizmining o ‘zgarishlar tomonidagi
keskin aylanishlarda muhim rol o‘ynaydi.
Ular hujayra siljishi, ta-
gositoz va sitokinezda muhim ahamiyatga ega.
6 Qarama qarshi birikadigan oqsillar.
Bu guruh oqsillari uch
o ‘lchovli aktin to ‘ldiruvchilar tuzilmasini o‘zgartirishga qodir . bu
oqsillaming har birida iikitayoki ko‘proq aktin biriktiradigan tomonlar
bor. Shu sababdan ikki yoki ko‘ proq alohida aktin to ‘ Idiru vchi lar qarama
qarshi birikadi. Bu oqsillaming ayrimlari (filamin)
uzun egiluvchan
xipchin shakliga ega bo‘lib, ular to ‘g'ri burchak ostida bir biri bilan
122
o ‘zaro bog'langan toMdiruvchilar tarm og'ini
shakllanishiga xizm at
qiladi. (9.64 rasmdagiga o ‘xshab) Bu kabi tarmoqlarga ega sitoplazma
hududlari mahalliy mexanik bosimga qarshilik ko‘rsatadigan uch
oMchamli elastic gel xususiyatlariga ega.
Boshqa kesishib birikadigan oqsillar (masalan vilin va fimbrin)
ko‘proq shar shakliga ega bo4lib, aktin toMdiruvchilami tor, mahkam,
parallel o ‘qlarga birikishini taminlaydi.(9.66 rasm) Bunday o ‘qlar
muayyan epiteliy hujayralaridan yoki ichki quloqning retsoptor hu-
jayrasining sochsimon sterosi Iasi dan olingan mikrovilida topilgan.
(9.54 rasm)
To‘ldiruvchilaming biriga birikishi
ulaming qattiqligini oshirib,
bu sitoplazmatik loyihalar uchun ichki sklet vazifasini o ‘tashga im-
7.
