Hujayra biologiyasi I. A. AbduIov X. U. X albekova




Download 5,62 Mb.
Pdf ko'rish
bet58/113
Sana06.06.2024
Hajmi5,62 Mb.
#260794
1   ...   54   55   56   57   58   59   60   61   ...   113
Bog'liq
NamDU-ARM-1159-Hujayra biologiyasi

Mikronaychalar
Mikronaychalar - membranasiz, tubulin oqsilidan iborat tuzilma 
bo‘lib eukariotlar uchun xosdir. Sitoplazmada erkin holda joylashib, 
bocfinish duki takribida, sentriolalar, bazal tanachalar atrofida uchray­
di. Kiprikcha va xivchinlaming asosiy hosil qiluvchi elementlari. Ichi 
bo‘shliq to ‘g6ri silindrlar, uni hosil qilishda 13 subbirlikdan iborat 
boigan protofilamentlar ishtirok etadi.
Mikronaychalar o ‘zi yigfilib hosil bo‘ladi. Buning uchun tubulin 
oqsili, magniy ionlari b o iish i va kalsiy ioni bo'lm asligi kerak. Ana 
shu sharoitda mikronaychalar o4zidan - o ‘zi hosil bo‘ladi. A w al tubu- 
lindan iborat qavatlar hosil bo4 fib, keyin ular naycha ko‘rinishida yiq- 
iladi va uzunasiga o‘sa boshlaydi. Sitoplazmada doim mikronaychalar 
yigfilib parchalanib turadi. Sun’iy ravishda mikronaychalarni kolxit- 
sin (yoki kalsiy ioni) moddasi ta’sirida parchalash mumkin. Lekin 
uning ta’sirida faqat kiprikcha va xivchinlaming mikronaychalari par- 
chalanmaydi, ular turg‘un bo4ladi. Mikronaychalari buzilgan hujayra- 
da ular faqat mikronaychalarni hosil qiluvchi markazda sintezlanadi. 
Bunday markazlar sentriolalar, bazal tanachalar va o‘simliklarda xro- 
mosomalaming kinetoxor uchastkalarida joylashadi.
Sitoplazma mikronaychalari
Gialoplazmadagi mikronaychalar asosan sitoplazma hosilalari: 
nerv hujayralari, shaklini o ‘zgartiruvchi hujayralarda bo‘ladi. Ularn- 
ing vazifasi elastik lekin turg‘un sitoskeletni hosil qilish.
M ikronaychalar mitoxondriya, pigment granulalari, plazmatik 
membrana, sekretor pufakchalar bilan bog4liq bo4 fib, ulaming hara- 
katini amalga oshiradi. Tajribada mitoxondriyalaming harakati hu-
118


jayraga kolxitsin ta’sir ettirganda to ‘xtagan.Umuman mikronaycha- 
laming vazifasi ikki xil skelet va harakat. Skelet vazifasi: sitoplazma­
da joylashib hujayra shaklini muvozanatlab turadi. Murakkab shaklga 
ega hujayralar mikronaychalari yo‘qolganda shar shakliga kiradi. 
Harakat vazifasi: pinotsitoz, fagotsitoz, leykotsitlar, fibroblastlar. 
Ularning ishi temir y o‘llariga (relslarga) o‘xshatishadi - ular poezdni 
yurg‘izmaydi, lekin ularsiz-relssiz- poezd yurmaydi.
*, 
j i
* ’

Download 5,62 Mb.
1   ...   54   55   56   57   58   59   60   61   ...   113




Download 5,62 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



Hujayra biologiyasi I. A. AbduIov X. U. X albekova

Download 5,62 Mb.
Pdf ko'rish