Nuklein kislotatalarning ikki xili: DNK va RNK uchraydi




Download 5,62 Mb.
Pdf ko'rish
bet66/113
Sana06.06.2024
Hajmi5,62 Mb.
#260794
1   ...   62   63   64   65   66   67   68   69   ...   113
Bog'liq
NamDU-ARM-1159-Hujayra biologiyasi

Nuklein kislotatalarning ikki xili: DNK va RNK uchraydi.
Yadroning asosiy kimyoviy komponenti DNK bo‘lib, u xromo­
somalar tarkibiga kiradi. DNK avloddan-avlodga genetik axborotni 
uzatadi; oqsil sintezini kodlaydi. Hujayra yadrosidan DNKni birinchi 
marta 1869 yilda F. Misher ajratib olgan. Bu modda tarkibida azot 
va fosfor borligini aniqlagan va unga nuklein deb nom bergan. 1914 
yilda Fyolgen DNKga rangli reaksiyani ko‘rsatib bergan. 0 ‘n yildan 
so‘ng Fyolgen o ‘z reaksiyasiga asoslanib, DNKning xromosomalarda 
joylashganligini ko ‘rsatgan.
DNK dan tashqari hujayra yadrosida uch xil: informatsion, ribo- 
somal va transport RNKlar bor. Yadroda har xil fermentlar ATF-aza
glikolitik fermentlar bor, lekin oksidlanish fermentlari uchramaydi.
Yadroda kalsiy, magniy, natriy, fosfor, temir, rux, mis, kobalt va 
boshqa elementlar ham topilgan.
Yadro ikki guruh umumiy vazifalami bajaradi: 1.genetik mate­
rial - DNKni - o ‘zgarmasligini saqlash. 2. Genetik materialni keyingi 
avlodlarga uzatilishini amalga oshirish va oqsil sintezini boshqar- 
ish. Yadroda DNK replikatsiyasi amalga oshib yangi hosil bo‘lgan 
hujayralarga genetik material teng taqsimlanadi. Meyoz natijasida 
DNKning yangi rekombinatsiyalari vujudga keladi.
Yadro: yadro tashqi apparati, yadro shirasi, matriksi, genetik ma- 
terialdan tarkib topgan.
Yadroning tashqi apparati yoki karioteka (/eAa-futlyar,korobka): 
yadro qobig‘i, poralar kompleksi va laminadan yoki plastinkadan 
tashkil topgan(19rasm).
Yadro membranasi yoki 
kariolemma 
(
lemma-цоЪщ
) ikkita suyuq 
mozaikali tashqi va ichki membranalardan iborat b o iib , ular orasi-
129


da perinuklear bo‘shliq joylashadi.Tashqi membrananing ba’zi joy- 
lari donador endoplazmatik to ‘rga o‘tib uning yuzasida ribosomalar 
joylashadi. Yadro membranasi o ‘tkazuvchanlik xossasiga ega bo‘lib u 
orqali ionlar, kichik molekulalar: aminokislota va nukleotidlar o ctadi. 
DNKaza kabi oqsillar yadroga erkin o ‘tadi. Shu tarzda yadrodan 
tashqariga ham moddalar chiqariladi. Shuningdek yadro qobigci orqa­
li moddalar o ‘tishining yana bir yo‘li membrana yuzasida o‘simta 
paydo bo‘lib, u yadro membranasi bilan o‘ralib vakuol k o‘rinishida 
sitoplazmaga chiqadi. Tashqi va ichki membranalar ba’zi joylarida 
birikib bu yerlarda yadro poralari joylashadi.
Yadro poralari birgalikda poralar kompleksini tashkil etadi. Yadro 
poralari geterogen oqsil tuzilmasiga ega. Tashqi va ichki membran- 
alarda poralar joyida 8 tadan oqsil globulalari joylashadi. Pora kom- 
pleksining markazida markaziy globula joylashib u chekka giobulalar 
bilan fibrill tolalari orqali birikadi. Markaziy globulada kanal bo‘lib, 
u orqali gialoplazmaga sintezlangan iRNK chiqadi. Poralar komplek- 
si tarkibida RNKaza fermenti topilgan bo‘lib, bu yyerda iRNKning 
yetilishi kuzatiladi. Shuningdek yadro porasi faqat iRNKning emas 
boshqa molekulalaming ham yadrodan gialoplazmaga chiqariiishida 
va teskari jarayonda ishtirok etadi.

Download 5,62 Mb.
1   ...   62   63   64   65   66   67   68   69   ...   113




Download 5,62 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



Nuklein kislotatalarning ikki xili: DNK va RNK uchraydi

Download 5,62 Mb.
Pdf ko'rish