• Kiprikcha va xivchinlar harakat a’zolari.
  • Xivchin aksonemasi tuzilishining sxemasL




    Download 5,62 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet55/113
    Sana06.06.2024
    Hajmi5,62 Mb.
    #260794
    1   ...   51   52   53   54   55   56   57   58   ...   113
    Bog'liq
    NamDU-ARM-1159-Hujayra biologiyasi

    Xivchin aksonemasi tuzilishining sxemasL
    Kiprikcha va xivchinlar asosida ko4pincha ildizchalar yoki ki- 
    netodesmalar uchrab, ingichka fibrill tolalari tutamidan iborat boMadi. 
    Kinetodesmalar bazal tanachadan o 4tib sitoplazmaning quyi qa- 
    tlamigacha yadrogacha o‘sib kiradi, uning vazifasi hali aniqlanmagan.
    Sentriolalar va bazal tanachalar o ‘rtasidagi bunday o 4xshashliklar 
    ular kelib chiqishining gomologikligi to4g4risidagi fikmi keltirib 
    chiqaradi.
    Bu taxminlarga asosan, sentriolalar ham boMinish mikronaycha- 
    larini, ham kiprikcha va xivchinlarni hosil qilishda ishtirok etadi. Bu- 
    lar o4rtasidagi o‘xshashliklar faqat morfologik jihatdan emas, balki 
    ko‘payish xususiyatlari jihatidan ham bir xil. Bazal tanachalar oldida 
    prosentriolaga o 4xshash tuzilma yuzaga kelib kattalashishi kuzatilgan.
    Xulosa qilib aytish mumkinki, kiprikchalar sentriolaning faol- 
    lashib aksonemani o‘stirishi va natijada o‘zi shu kiprikchaning bazal 
    tanachasiga aylanishi natijasida hosil boMadi.
    Kiprikcha va bazal tanachalar kimyosi. Aksonemadagi A mikro- 
    naychalar tarkibida dinein oqsili topilgan. M ikronaychalar tarkibidan 
    bu oqsil olib tashlansa, aksonemalar harakatdan to ‘xtaydi. Undan 
    tashqari tubulin oqsili uchraydi.
    Kiprikcha va xivchinlar harakat a’zolari. 
    Xivchinlarga ega 
    bir hujayrali organizmlar tanasining xivchin joylashgan tomoni bilan 
    oldinga qarab harakatlanadi. K o'p kiprikchali organizm- infuzoriya 
    kiprikchalari to ‘lqinsimon harakat qiladi. Ichak epiteliysi yuzasidagi 
    kiprikchalar suyuqliklarning harakatini ta’minlaydi.
    Kiprikcha va xivchinlaming harakati A mikronaychasi tarkibidagi
    114


    ATFaza faolligiga ega bo‘lgan dinein oqsili bilan bog‘liq. M a’lumki, 
    mushak hujayralarining harakati ikkita fibrill oqsillari-miozin va ak- 
    tinning bir-biriga nisbatan sirpanishi natijasida kelib chiqadi. Shunga 
    asoslanib taxmin qilinadiki, kiprikchalarning harakati ham dupletda- 
    gi ikkita mikronaychalarning bir-biriga ishqalanishi natijasida kelib 
    chiqadi. Dinein oqsili mikronaychalarning sirpanib ishqalanishini 
    ta’minlaydi deb hisoblanadi.
    B a’zi bakteriya hujayralari ham harakat a ’zosi xivchinlarga ega. 
    U flagella deyiladi va tuzilishi hamda kimyoviy xususiyatlari bilan 
    eukariotlar xivchinidan farq qiladi. Bakteriya xivchinlari plazmatik 
    membrana bilan o‘ralmagan bo‘lib, flagellin oqsilidan iborat. Flagil- 
    lin Ichi bo‘sh naychalami xosil qilib, ular 8-10 subbirlikdan tuzilgan.

    Download 5,62 Mb.
    1   ...   51   52   53   54   55   56   57   58   ...   113




    Download 5,62 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    Xivchin aksonemasi tuzilishining sxemasL

    Download 5,62 Mb.
    Pdf ko'rish