juftligidan iborat DNK molekulasi o‘ralib joylashadi. Natijada nuk-
leosomani hosil boMishida DNK uzunligi 7 marta qisqaradi. Nukleo-
somalar orasidagi DNK boMagida H I oqsili joylashadi. DNKning bu
qismi linker DNK deyiladi. Linker DNKning uzunligi 10-60 tagacha
nukleotidlardan iborat. Shunday qilib, fibrill tuzilmasi ipga tizilgan
munchoqlami (marjonni) eslatadi.
HI gistoni nukleosomalami keyingi bosqichda kondensatsiyalan-
ishida muhim ahamiyatga ega. Bu bosqich xromatin DNK sining
keyingi tuzilish darajasidir. Bunda nukleosomalar 6 tagacha boMib
birlashib 25 nm diametrga ega bo4lgan nukleomeralami hosil qiladi.
A.Klug modeliga asosan nukleomeraning bitta qadamiga (lOnm) 6 ta
nukleosoma to‘g‘ri kelsa, DNKning uzunligini 40 marta qisqarishiga
olib keladi.
Mitoz bo‘linishda DNK replikatsiyasi (2 hissa oshishi) natijasida
har bir xromomsoma ikkita xromatindan iborat bo‘ladi. Har bir xro-
matida ikkita nukleoproteid iplaridan-xromonemalardan- tuzilgan,
demak xromosoma tanasida bu iplar to ‘rtta. Xromosomalar tarki-
bidagi bu tuzilmani birinchi marta 1880 yilda Baranetskiy (Polsha)
topgan bo‘lib, 1992 yilda Veydovskiy ularni xromonema deb nom-
laydi. Xromonemalaming zichlashib spirallari tugunchalar hosil qilib
joylashishi natijasida xromomeralar hosil boMadi.
DNK ning tuzilish darajalari quyidagi bosqichlardan iborat:
1. Nukleosoma - DNK spiralining giston oqsillari ustida o ‘ralishi.
2. Nukleomera - 6-8 ta nukleosomaning globula shaklida bir-
lashishi. Bir nechta nukleomer larning o‘zaro yaqinlashishidan DNP
(dezoksiribonukleoprotein) lar hosil bo'ladi.
3. Xromonema. DNP fibrillalarining nogiston oqsillari yordamida
rozetkasimon tuzilmalami hosil qilishi.
4. Xromomera. Xromonemalaming spiralsimon yig‘ilishidan ho
sil bo‘lgan xromosoma iplari.
Xromosomalar bo‘linayotgan hayvon hujayralarida 1882 yilda
Flemming va o ‘simlik hujayralarida Strasburger tomonidan aniqlan-
gan. Xromosoma nomini 1888 yilda ulaming bo‘yalish xususiyatiga
qarab Valdeyer bergan.
