|
Usmaniyler imperiyasinin’ XIV-XV a’sirdegi social-ekonomikaliq,siyasiy jag’dayi temasın jaritiwda pedagogikalıq texnologiyalardan paydalanıw
|
| bet | 10/18 | | Sana | 16.07.2024 | | Hajmi | 14,24 Mb. | | #267707 |
Bog'liq ROZA PQJ @0233.1. Usmaniyler imperiyasinin’ XIV-XV a’sirdegi social-ekonomikaliq,siyasiy jag’dayi temasın jaritiwda pedagogikalıq texnologiyalardan paydalanıw.
Da’slep " texnologiya" túsinigine anıqlıq kiriteyik. Bul sóz texnikalıq rawajlanıw menen baylanıslı halda pánge 1872-jılda kirip keldi hám greksheeki sózden - " texnos" (techne) - kórkem óner, uqıp, óner hám “logos"- pán sózlerinen tkelip shiqqan bolip, ‘óner páni" mánisin ańlatadı. Biraq, bul ańlatpa da, zamanagóy texnologiyalıq processti tolıq su’wretlep bere almaydı. Texnologiyalıq process, mudamı zárúrli qurallar hám sharayatlardan paydalanǵan halda, operaciyalardıń arnawlı izbe-izlilikde atqarılıwin názerde tutadı. Anıqlaw aytatuǵın bolsaq, texnologiyalıq process - bul miynet quralları menen miynet obektleri (shiyki zat) ne basqıshpa-basqısh tásir etiw nátiyjesinde ónim jaratıw boyınsha jumısshı (jumısshı mashina )nıń iskerligi bolıp tabıladı. Pedagogikalıq texnologiya - bul oqıtıwshı (tárbiyashi)nıń tálim-tárbiya quralları járdeminde oqıwshı (student) lerge arnawlı bir sharayatta tásir kórsetiwi. Joqarıda keltirilgen tariypden kórinip turıptı, pedagogikalıq texnologiya túsinigin túsindiriwde texnologiya procesi tiykar etip alındı. Bul túsinikke berilgen tariypler pedagogikalıq ádebiyatlarda ju’da kóp ushirasadı. Pedagogikalıq ádebiyatlarda "texnologiya" termininiń ha’r tu’rli kórinislerin ushıratıw múmkin: " oqıtıw texnologiyasi", " tálimli texnologiya", " maǵlıwmat texnologiyasi", " oqıw procesi texnologiyasi" hám taǵı basqa. Oqıtıw texnologiyası pedagogikalıq texnologiyaǵa jaqın túsinik bolsa da, birdey mánisti an’latpaydi, sebebi ol málim predmet, tema hám sorawlar sheńberindegi anıq oqıw materialın ózlestiriw jolin arnawlı texnologiya átirapında ta’riypleydi. Ol kóbirek jeke metodika menen bir qatarda turadı. Pedagogikalıq texnologiya bolsa maǵlıwmat texnologiyasın engiziw taktikasini ańlatadı hámde “oqitiwshi pedagogic process oqiwshi (student)”funksional tizim nizamliqlarina tiyisli bilimler tiykarinda quriladi. Pedagogik a’debiyatlarda 300den artiq ta’riypler berilgen. Joqarida aytip o’tilgenindey, pedagogic texnologiya teoriyasi o’tken a’sirdin’ ekinshi yariminan baslap qollanilip kiyatrg’an bolsada, ‘pedagogik texnologPedagogikalıq texologiya-bárkámal insandı qáliplestiriw iskerligi. Tálim shólkemi oqıtıwshınıń iskerligi shaxstı tárbiyalaw processinde tálim-tárbiya alıw sharayatların jaratıw, onıń mútajliklerin qandırıw hám qábiletlerin ashıw hám de rawajlandırıwǵa jóneltirilgen bolıwı kerek. Tálim shólkemi oqıtıwshınıń ilmiy tájriybesi arnawlı hám pedagogikalıq pánleriya” tu’sinigine tu’rlishe jandasiwlar bar. Misali: pedagog alim V.P.Bespalko pedagogic texnologiyani “a’meliyatqa kirgiziletug’in arnawli pedagogic tizim joybari” dep ta’riypleydi ha’m tiykarg’i diqqatti oqiw-pedagogik procesti aldinnan jobalastiwg’a qaratadi. N.F.Talzina bolsa pedagogic texnologiyanin’ “pa’n ha’m a’meliyat aralig’inda arnawli principlerdi islep shig’ariwshi, olardı izbe-iz qóllaw sıyaqlı máselelerdi sheshiwge jóneltirilgen ǵárezsiz fan bolıwı kerekligin aytip o’tedi.
Házirgi tálim-tárbiya tarawında keń rawajlanıp baratırǵan jónelislerden biri zamanagóy pedagogikalıq texnologiyalardı qollawdan ibarat. Tálim-tárbiya procesi úlken áwlad tárepinen óz bilim hám tájiriybelerin ósip kiyatırǵan áwladqa úyretiwden ibarat bolıp, bul processde insan ómiri ushın zárúr informaciyalardı áwladdan áwladqa uzatıw ámelge asıriladı. Pedagogikalıq texologiya-bárkámal insandı qáliplestiriw iskerligi. Tálim shólkemi oqıtıwshısinıń iskerligi shaxstı tárbiyalaw processinde tálim-tárbiya alıw sharayatların jaratıw, onıń mútajliklerin qandırıw hám qábiletlerin ashıw hám de rawajlandırıwǵa jóneltirilgen bolıwı kerek. Tálim shólkemi oqıtıwshınıń ilmiy tájriybesi arnawlı hám pedagogikalıq pánler menen jaritilatug’in eki ko’riniske iye boliwi lazim ha’m har dayim “Ne ushin oqitiw kerek?”, “ Qanday oqitiw kerek?” degen sorawlarg’a juwap tabiw lazim. Bul juwaplar pedagogika pa’ninin’ tiykarg’i qag’iydalari ha’m nizamliqlarina mas halda boliwi, sonday-aq ta’lim qa’siyetleri itibarg’a aling’an bilimlerge tiykarlang’an boliwi lazim. Pedagogikanin’ ahmiyetli ma’selelerinen biri oqitiwshinin’ qa’niygeliligi ha’m iskerliginin’ tiykarin qurawi shart bolg’an pedagogic process teoriyasin islep shig’ariw. Pedagoglar qa’niygeligi boyinsha arnawli bilimlerden tisqari oqiw procesin baslar eken pedagogic ha’m psixologik bilimlerdi iyelegen boliwi kerek. Sonin ushin da pedagoglardin ta’jiriybesin asiriwda:
-Oqıtıw procesinin’ natiyjeliligin támiynleytuǵın pedagogikalıq ilmiy tájriybelerdi
qáliplestiriw;
-sociallıq-ekonomikalıq, siyasiy, gumanitar bilimlerdi ańǵarıwǵa jóneltirilgen jańa kásiplik oylawdı qáliplestiriw;
-oqıtıwshı iskerliginiń metodologik tiykari sipatinda pedagogikalıq bilimler sistemasın iyelew;
-oqıtıwshılardıń kásiplik iskerligine jaqınlastırılg’an usıllar sisteması sipatindag’i oqıtıw texnologiyasın iyelew máseleleri a’hmiyetli ekenligi belgilenedi. Ádette oqıtıwda bir neshe oqıtıw elementleri birgelikte qollanıladı ,sebebi pedagogikalıq texnologiya - bul oqıw procesin tolıq iyelewshi joybar, pútinlilik, nátiyje, yaǵnıy oqıw procesin insan hám texnik imkaniyatlarin esapqa alǵan halda anıq maqset, nátiyjege jóneltirilgen process bolıp tabıladı. Sol sebepli de tálim mákemeleriniń oqıw -tárbiyalıq processinde zamanagóy oqıtıw usılları, yaǵnıy interaktiv usıllar, innovciyalıq texnologiyalardıń ornı hám áhmiyeti kútá úlken bolıp tabıladı. Pedagogikalıq texnologiya hám olardıń tálimde qollanıwǵa tiyisli bilimler, tájiriybe oqıwshılardı bilimli hám jetik ilmiy tájriybege ıye boliwin támiyinleydi.
Házirgi zaman tálim sistemasındaǵı ámeliy tájiriybe sonı kórsetedi aldınan puqta proektlestiriwtirilgen sabaq, álbette, oqıtıwshı hám oqıwshıg’a sabaqtı qızıqlı bolıwı, sonıń menen birge unamlı nátiyjege erisiwine múmkinshilik jaratadı hám de sabaqtıń natiyjeliligin asıradı. Tariyxti oqıtıw sistemasında pedagogik texnologiyanıń eń tiykarǵı waziypası bul oqıtıwshı hám studenttiń nátiyjege birgelikte jetiwi ushın tańlaǵan texnologiyalarǵa baylanıslı bolıp qaladı. Yaǵniy oqıtıw processinde maqset boyınsha kepillik berilgen nátiyjege erisiwde qollanılatuǵın hár bir tálim texnologiyası oqıtıwshı hám student ortasında birgeliktegi iskerlikti shıǵara alsa, eki tárep de maqsetke erise alsa, oqıw processinde student ǵárezsiz pikirley alsa, ızlense, analiz ete alsa, juwmaq ete alsa, baha bere alsa, oqıtiwshi bolsa buǵan sharayat jarata alsa - bul oqıtıw procesiniń tiykari esaplanadı. Pedagogikalıq birge iskesiw procesi ayriqsha ózgesheliklerge iye bolıp, olarǵa tómendegiler kiredi:
-studentlerdin’ sabaq processinde itibarsız bolmawi, ǵárezsiz pikirlewge, dóretiwshilikke hám izertlewge májbúrlew,
- studenttin’ bilimge bolǵan qızıǵıwshılıǵın bárháma támiyinlep turıw
- student hám oqıtıwshınıń bárháma birgelikte islewin támiyinlew.
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
Usmaniyler imperiyasinin’ XIV-XV a’sirdegi social-ekonomikaliq,siyasiy jag’dayi temasın jaritiwda pedagogikalıq texnologiyalardan paydalanıw
|
