|
I. Bob. Sotsiologik tadqiqot metodining nazariy metodologiyasi va usullari
|
| bet | 14/16 | | Sana | 19.11.2023 | | Hajmi | 79,33 Kb. | | #101274 |
Bog'liq ANKETA SOʻROVI TUSHUNCHASI, USLUBIY AFZALLIKLARI VA KAMCHILIKLARINI (2)Mumkin sabablar:
a) respondentlarning tayyorgarlik darajasi kutilganidan past;
b) savollar juda noaniq tuzilgan; v) savollar haddan tashqari murakkab;
d) respondentlar batafsil javoblarni shakllantirish bilan o'zlarini bezovta qilishni xohlamaydilar.
Savollar yoki savolga javob variantlari qayta tartiblangandan keyin javoblar mazmunini o'zgartirish.
Mumkin bo'lgan sabablar:
a) savollarning boshqacha tartibida tadqiqot o'tkazilgan respondentlarning teng bo'lmagan xususiyatlari;
b) o'rganishning tashqi sharoitlari standarti buzilgan;
v) savollarning turli tartibidagi tadqiqotlar o'rtasida juda katta vaqt oralig'i (masalan, respondentlarning fikrini o'zgartirgan nashrlar paydo bo'lishi mumkin)53.
Javoblar haddan tashqari uzun, noaniq, uzun izohlar va nomaqbul izohlar bilan.
Mumkin bo'lgan sabablar:
a) savolning tushunarsiz matni;
b) savolga javob variantlarining noaniq ifodalanishi;
v) javob variantlari sonining etarli emasligi (respondent o'zining noodatiy fikrini standartlashtirilgan javoblarga kiritishga harakat qiladi);
d) "Boshqa" javob turining yo'qligi.
Xuddi shu savolga javoblar mazmuni hayratlanarli darajada bir xil bo'lgan barcha respondentlarning javoblarining standartligi "o'z yuziga" ega emas.
Mumkin bo'lgan sabablar:
a) so'roq matni shunchalik tanish, oddiy, ma'lumki, u beixtiyor standart javobni keltirib chiqaradi;
b) savol respondentlar uchun qiziq emas, ular uni qayta baholashga to'g'ri kelmaydi deb hisoblashadi ("hamma shunday deb o'ylaydi").
Maʼno jihatidan javoblar bir xil, garchi tashqi belgilariga koʻra (ishlatilgan soʻzlar) farqlanadi.
Mumkin sabablar:
a) savollarni tuzishda ayrim atamalarning beqarorligi hisobga olinmagan;
b) sinonimlar ko‘rsatilmagan;
c) kerakli shartlar tavsiya etilmaydi.
XULOSA
Mening ishimda men eng mashhur so'rov usuli haqida gapirdim. So'rov usuli ijtimoiy-psixologik muloqot sharoitida sotsiologik ma'lumotlarni olishni ta'minlaydi.
Tadqiqotning sotsiologik usulining o'ziga xos xususiyati ikkita asosiy nuqtada yotadi: birinchidan, u ijtimoiy ma'lumotlarni yig'ish usulini rasmiylashtirishga imkon beradi. Gumanitar fanlarning boshqa fanlari ko'p yillik mehnat va mablag'larni nimaga sarflashini sotsiolog bir necha kun ichida amalga oshirishi va shu bilan birga nisbatan arzon va ob'ektiv ma'lumotlarga ega bo'lishi mumkin. Ikkinchidan, tadqiqotning sotsiologik usuli hodisani rivojlanish jarayonida kontseptual aniqlash orqali olingan kontseptual konstruktsiyalarni tekshirishga imkon beradi, garchi uning oldingi bosqichiga nisbatan, ya'ni. fiksatsiyalar post faktum sifatida. Ammo bu juda muvaffaqiyatli prognoz qilish va shunga mos ravishda o'z faoliyatini rejalashtirish va hatto ba'zi ijtimoiy jarayonlarni loyihalash imkonini beradi.
Sotsiologiya inson bilimining koʻpgina sohalarini (psixologiya, falsafa, mantiq, tabiatshunoslik va boshqalar) birlashtiradi. Sotsiolog insoniyat jamiyatini o‘rganishni yaxshi bilishi uchun katta tajriba va bilimlar zaxirasiga ega bo‘lishi kerak.
Kelajakda sotsiologiya keng tarqaladi. Albatta, u hali ham keng tarqalgan, lekin biz xohlagancha emas. Misol uchun, xorijda bo'lgani kabi, bizning davrimizda ham sotsiologiyani yirik korxonalarda mashq qilish yaxshi bo'lar edi. Bu o'z korxonalari jamoalarida nimalar sodir bo'layotganini bilmagan menejerlar uchun to'g'ri qaror qabul qilishga katta yordam beradi. Ko'pincha sotsiologik tadqiqotlar oldini olishga yordam beradigan jamoalar va jamoatchilik fikriga zid bo'lgan qarorlar qabul qilinadi.
Shunday qilib, sotsiologik tadqiqotlar metodologiyasida jamoatchilik fikrini uzluksiz ravishda monitoring qilib borishga so‘rov instrumentlarini qo‘llash orqali erishiladi. Eng muhim so‘rov instrumenti esa – bu sotsiologik anketa yoki anketa so‘rovi metodidir.
Mavzu yuzasidan quyidagi to‘xtamlarga kelish mumkin:
1. Anketa so‘rovi deganda insonlardan oldindan tayyorlangan so‘rovnomalar asosida ma’lum ob’ektiv faktlar, voqea, hodisa va shaxslar to‘g‘risida fikr olish jarayoni tushuniladi. Sodda qilib aytganda, anketa so‘rovi – anketa asosida suhbat qilishdir. Anketa so‘rovi yordamida respondentlardan o‘zlari guvohi bo‘lgan, eshitgan, ko‘rgan yoki mustaqil tushunchaga ega bo‘lgan ma’lum voqea yoki shaxs to‘g‘risida ma’lumot olish jarayonini tushunish mumkin
2. Anketa so‘rovnomasida axborot tashuvchisi bo‘lib respondentlarning javoblari sanaladi. Sodda qilib aytganda, anketa – 148 so‘rov hujjati, respondent bilan o‘tkaziladigan suhbat ssenariysi sanaladi.
3. Anketa savollarining shakllari so‘rovda olinayotgan ma’lumotlarning ishonchlilik va to‘liqlilik darajasiga bevosita ta’sir ko‘rsatadi.
4. Anketa savollari asosan 2 guruhga bo‘linadi: ochiq va yopiq tipdagi savollar. Ochiq tipdagi savollar deganda javob variantlari keltirilmagan va respondent tomonidan ma’lum muammo yoki voqea yuzasidan erkin tarzda o‘z fikrini yozish nazarda tutiladigan savollar tushuniladi. Yopiq tipdagi savollar deganda anketa so‘rovnomasiga kiritilayotgan savollar kutilayotgan taxminiy javob variantlari bilan birgalikda keltiriladigan savollar tushuniladi.
5. Anketadagi barcha savollar shakllantirib bo‘lingach, u qayta ko‘rib chiqilishi va zarur hollarda qayta tahrir etilishi kerak.
So'roq - bu maxsus ishlab chiqilgan anketalar yordamida o'tkaziladigan va tadqiqotchi va respondent o'rtasida bevosita aloqasiz amalga oshiriladigan so'rovning yozma shakli.
Anketani tuzish samaradorligini oshirish bo'yicha ko'rsatmalar 10 bosqichda keltirilgan: qanday ma'lumotlar kerakligini aniqlash; ovoz berish usulini belgilash; individual savollar tarkibini aniqlash; respondentning javob berishga qodir emasligi va istamasligini bartaraf etish uchun savollarni loyihalash; savollarning tuzilishi bo'yicha qaror qabul qilish; savollarning mazmunini aniqlash; savollarni to'g'ri tartibda qo'ying; shakli va dizaynini tanlang; anketani takrorlash; xatolarni oldindan tekshirish orqali tuzatish.
|
| |
