|
Termodinamika qonunlari.Termodinamikaning 1- qonuni
|
| bet | 6/17 | | Sana | 20.12.2023 | | Hajmi | 1,77 Mb. | | #125401 |
Bog'liq Jovliyev Sardor1.4.Termodinamika qonunlari.Termodinamikaning 1- qonuni.
Termodinamika issiqlik va ish kabi jarayonlarni ifodalaydigan nom. 6-sonda biz mexanik harakat orqali bir jismdan boshqa jismga aylanadigan energiya evaziga ish bajarilganini ko’rgandik. O’tgan bobda biz bir jismdan ikkinchi jismga pastroq haroratda issiqlik energiyasini ko’rganmiz. Shuning uchun ham issiqlik ishga o’xshaydi. Ularni farqlash uchun issiqlik temperatura farqi bilan aylanuvchi energiya kabi aniqlanadi. Vaholangki ish turli haroratdan farqli ravishda energiyaning ko’chishidir.
Termodinamika haqida suhbatlashganda biz tez-tez ma’lum sistemalarni yodga olamiz.Sistema biz ko’rib chiqishni xoxlagan narsalar to’plami yoki istalgan predmet. Koinotdagi deyarli barcha narsa o’zining tabiatiga yoki muhitiga ega1.
Mazkur bobda biz termodinamikaning II-qonunini tahlil qilamiz. Termodinamikaning 1-qonuni sistema ichki energiyasidagi o’zgarishdan ko’chadigan issiqlik va ish hamda energiya saqlanish qonunining umumiy tavfsifi hisoblanadi.Termodinamikaning 2-qonunida foydali ish bajarishdagi limitlarni hamda aniq bir miqdorga ega bo’lmagan entropy ning atamalarini tez-tez uchratamiz.Ushbu 2ta qonunlardan tashqari biz shuningdek amaliy qurilmalar ya’ni issiqlik mashinalari,muzlatgichlar,issiqlik nasoslari va havo kondetsionerlariga aloqador bir qancha qurilmalar haqida suhbatlashamiz1.
Termodinamikaning birinchi qonuni
Yuqorida biz sistemadagi barcha molekulalar energiyasi yig’indisi kabi sistemaning ichki energiyasini aniqlaganmiz. So’ngra sistemning ichki energiyasi ushbu sistemada issiqlik energiyasidan tashqariga oqsa yoki muhitdagi biror narsada ushbu sistema orqali ish bajarilganda ichki energiya kamayadi.Shunday qilib u energiya saqlanishini hamda yopiq sistemada ichki energiyadagi o’zgarish dU kabi muhim qonunni ifodalab beradi va u issiqlik berish orqali bajarilgan ishning ayirmasiga teng bo’ladi.
dU = Q - W (1.6)
bunda Q-sistemaga berilgan issiqlik miqdori W-sistemada bajarilgan ish1.
Biz Q va W ning ishoralarida e’tiborli bo’lishimiz kerak. Chunki (10-6) tenglikdagi W va U o’sadi. Shunga o’xshash Q sistemaga berilgan issiqlik sistemada qolsa, Q manfiy bo’ladi. [Ehtiyot bo’ling istalgan yerda siz ba’zida sistemada bajarilgan ish kabi hisoblanadigan W ish uchun qarshi saqlanishni uchratishimiz mumkin1. [Xuddi (1.6) tenglikda yozilgan. dU=Q+W kabi]
(1.6) tenglik termodinamikaning 1-qonuni ekanligi ma’lum. U fizikaning buyuk qonunlaridan biri bo’lib, uning isboti hech qanday qarshiliklarsiz ko’riladigan tajribalarga bog’liq. Biroq Q va W sistema tashqi yoki ichki ko’chirilgan energiya va ichki energiya o’zgarishini ifodalaydi. Shuning uchun termodinamikaning 1-qonuni energiya saqlanish qonunining umumiy tavfsifi demakdir. Energiya saqlanish qonunini 1800-yillarga qadar ifodalab bo’lmagan. Chunki u energiya ko’chishi kabi issiqlik tavfsifiga bog’liq bo’lgan.
Berilgan sistemada ish yoki issiqlikning aniq qiymatlari yo’q. Asosan ish va issiqlik bir holatdan boshqa holatga o’tadigan sistemani o’zgartira oladigan termodinamik jarayonlarni o’z ichiga oladi. Ular o’zining xaraktiristik holatiga ega emas. Sistemaning holatini ifodalaydigan miqdorlar: ichki energiya U, bosim P, harorat T, va massa m yoki to’lqinlar soni n holat o’zgaruvchilari deyiladi. Q va W holato’zgaruvchilari emas1.
|
| |
