23-rasm.
- suv va q irg 'o q n i ifloslantirish;
- taxtalar, g ‘o ‘la, kam era, puflab shishiriladigan to ‘shak
va shu
kabilar yordam ida uzoqlarga suzib ketish (24-rasm );
24-rasm.
-
m axsus m osiashtirilm agan inshootlardan suvga sakrash,
chuqurligi va tubining holati nom a’lum joylarda sh o 'n g 'ish (25-rasm).
Suvda baxtsiz hodisa yuz bergudek b o ‘lsa, kishi o ‘zini
xotirjam tutishi, tez va aniq harakat qilishi lozim.
K o ‘pincha, kishilar tom ir tortishishidan xavfsiraydilar. Bu
suzish tayyorgarligi yetarli b o im a g a n kishilarda yuz beradi, yaxshi
suzuvchilarda esa deyarli
uchram aydi.
A gar sizning boldir
m ushagingiz tortishsa, oyoq panjangizni o ‘zingizga
tom on tortib,
tegishli m ushakni uqalab yuboring (26-rasm ).
H ar holda bu hodisaga xotirjam m unosabatda b o iin g . Tananing
bir y o ‘la ham m a m ushaklari tom iri tortishm ydi, agar ulardan
bittaginasi bilan shunday b o ‘lib qolsa, odam suzish qobiliyatini
y o ‘qotm aydi. C halqancha yotib, m ushagingizni
ishqalab yum sha-
tishga harakat qiling. B uning iloji b o ‘lmasa, qirg ‘oqqa tom on
suzing. U yerda m ushakni uqalash, albatta, qulayroq. K o‘pincha
boldir m ushagining tom iri tortishadi, agar siz suzishni bilsangiz, bu
sizning q irg ‘oqqa yetib olishingizga u qadar kuchli halaJ berm aydi.
165
25-rasm.
26-rasm.
A g ar suv h av z asin in g b iror qism ini qayiq yoki solda oshib
o ‘tish kerak b o ‘lsa, u n d a eng kuchli suzuvchilardan q utqaruvchilar
guruhi tuzish zarur. Q utqarish vositalari:
shishiriladigan rezina
cham barlar, xodalar, g ‘o ‘lalar, ularga b o g ‘langan 10-15
m
li arqon
va boshqa narsalam i ham hozirlab q o ‘yish kerak. B archa hollarda
m ustahkam intizom ga rioya qilish lozim . B iroq bax tsiz hodisalar,
baribir, yuz berishi m um kin. B a ’zan siz o ‘tirgan qayiq ehtiyotsizlik
natijasida a g ‘darilishi yoki ichiga k o ‘proq suv kirib qoladi. Bu
q o ‘rqinchli em as: qayiq c h o ‘kib ketm aydi. B unday holatda eng
avvalo
odam larni, keyin suzish vositalarini (agar ular m axsus
ishlangan
va
qim m atbaho
boMsa),
undan
keyingina asbob-
anjo m lam i qutqarish kerak. A g ar suvga tu shib ketgan kishilarni
qayiq yoki solga ch iqarib olishning im koni b o ‘Imasa (m asalan,
qayiq odam larga to ‘lib ketgan), ularga arqon yoxud x o d a tashlab,
q irg 'o q q a tortib chiqarish m um kin. B a ’zan shunday b o ‘ladiki,
q a y ig ‘ingiz a g ‘darilib ketadi yo ichi suvga to ‘ladi. X avfsiz jo y g ac h a
bittadan em as, guruh b o ‘lib
yetib olish zarur, shunda kuchsizlashib
qolganlarga, jaro h atlan g an o ‘rtoqlarga yordam berish m um kin.
Q ayiq c h o ‘kib ketm agan b o ‘lsa, uni tashlab ketm ang, balki uni
ushlab olib, yordam so ‘rab signal bering.
A lbatta, barcha ehtim oliy holatlam i n azard a tutib, ulam i
b a rta ra f etish y o 'lla ri haqida m aslahat berib b o ‘lm aydi.
L ekin eng
m uhim i - suvda ehtiyotkorlikka rioya qilish va o ‘zini y o ‘qotm aslik.
A holi o ‘rtasida suvda o ‘zini tutish qoidalarini om m alashtirish -
c h o ‘k ish lar oldini olish ishlarining m uhim jih a ti. K o ‘pchilik c h o ‘-
m iladigan va suzish m ashg‘ulotlari o ‘tkaziladigan jo y la rd a ogohlan-
166
tiruvchi yozuvlar, ran gdo r va tushunarli stendlar, shuningdek,
suvda
o ‘zini tutish qoidalari va c h o ‘kayotganlarga yordam k o 'rsatish
usullarini tushuntiruvchi kinofilm lardan foydalanish, qutqarishga
doir suhbatlar o ‘tkazish, am aliy m ash g ‘ulo tlar tashkil etish zarur.
Suvda baxtsiz h o d isalam in g oldini olish va ch o 'k ay o tg an larn i
qutqarish - jism o n iy tarbiya o ‘q ituvchisi, m urabbiy kasb iy tayyor-
garligining asosiy tom onlaridan biri.
Suvda qutqarishni rivojlantirish va om m alashtirishda c h o ‘ka-
y otganlam i qutqarish b o ‘yicha m u so baq alar u yushtirish katta aha-
m iyatga ega. Q utqaruv va sportning am aliy turlari x alqaro federa-
tsiyasi 1971-yildan buyon qutqaruv k o ‘pkurashi b o ‘yicha chem -
pionatlar o ‘tkazib keladi. U lar quyidagi m ashqlam i o ‘z ichiga oladi:
katerni “qutqaruv trev ogasi”ga k o ‘ra 1000
