17-rasm.
L ekin
h ar doim
ham
suzib
o ‘tish ni
o soniashtiradigan
m ateriallar to p ilav erm aydi.
Bu
holda
say ohatchining
asbob-
anjom lari va k iy im larid an foydalanish y o ‘llarini bilish kerak.
Y ukxalta va kiyim ni q an d ay tayyorlash yuqorida tushuntirildi. Faqat
shuni q o ‘shim cha q ilish zarurki, ixcham qilib taxlab , polietilen
plyonka
bilan
y a x sh ila b
o ‘ralgan
va
belga
k am ar
bilan
m ahkam langan k iy im lar suzuvchini suv yuzida tu tib turadi. B unda u
bir yoki ikki q o ‘li b ilan yukxaltasini ushlab, oyoqlarini eshkaksim on
h arakatlantiradi. A lb atta, yukx altan ing suzuvchanligini avvaldan
tekshirib olish kerak: yukx alta, agar uning b o ‘g ‘zi suv kirm ayd igan
qilib m ah kam lan m agan b o ‘lsa, tezgina b o ‘kib, o g ‘irlashib ketadi.
B elga bogM angan y u k x alta bilan suv to ‘siqlaridan suzib o ‘tish
ju d a qulay (1 8-rasm ). B u shunday am alga oshiriladi: yukxaltani
yerga tashqi tom oni bilan oyoqlarga qaratib q o ‘yiladi. Q o ‘llar bilan
uning tasm alari y uqori qism idan ushlanib, oyoqlardan o ‘tk aziladi,
yukxalta belga k o ‘tarilad i. U larni arqon yoki kam ar bilan tortish
kerak. Y ukxalta beld a m ahkam turishi, pastga sirhalib ketm asligi
lozim . Z arur b o ‘lsa, ta sm a la r yo qisqartiriladi yo u zaytiriladi. B elga
yaxshi m ahkam langan yuk xalta harakatsiz suzuvchini suv yuzasida
tutib turadi va brass, hatto krol, sajen k a usullari bilan osongina
suzish im konini beradi.
O g ‘ir yuk bilan suzish zarurati paydo b o ‘lganda, tu tib turuvchi
vositaning yuqori darajadagi suzuvchanligi ayniqsa m uhim . Bu
holatda yukning suzuvchanligini alohida t a ’m inlash m aq sadga
muvofiq. M asalan, a g ar palatka, katta k leyonka yoki b rezen t b o ‘lsa,
ulardan suzgich-tugun yasash m um kin. B rezent yerga to ‘shalib,
unga avval o g ‘ir, keyin yengilroq buy um lar tashlanadi. S uzuvchan-
likni ta'm in la sh uchun u lam in g atrofiga oson suzadigan m ateriallar
160
(m asalan, som on, pichan, xazon) joy lash tirilad i. Bular o ‘ralib,
bog‘Ianadi. B unday suzgich-tugun bilan suzganda, uni oldidan
ushlab itarish yoki orqada arqonda tortish m um kin. Suzgich-tugun
yordam ida 70
kg
gacha yukni suvli to ‘siqdan olib o ‘tsa b o ‘ladi.
T utib turuvchi vosita nafas olishga halal berm asligi, oyoq va
q o ‘llar bilan suzish harakatlarini bajarish m um kin boMishi uchun
tutib turuvchi vositani m ahkam laydigan jo yn i yoki unda odam
qanday joylash ishini o ‘ylab k o ‘rish kerak. B unda kichikroq suzgich-
tugun yoki suzuvchi m aterial to ‘ldirilgan yukxaltadan foydalaniladi,
ulam i belboqqa orqa tom ondan b o g 'la b q o ‘ygan m a’qul, bu
k o ‘krakda gorizontal holatda yotib, q o ‘l-oyoqlar harakati yordam ida
suzish im konini beradi.
D aryo yoki k o ‘ldan suzib o ‘tishga suzishni bilm aydigan yoki
yom on suzadigan o ‘rtoqlam i, ayniqsa, yaxshilab tayyorlash zarur.
B uning uchun anjom lar bir necha xil y o ‘l bilan tayyorlanadi.
1. Suzishni bilm aydigan kishi yukxaltasini b elbo g‘iga m ah-
kam lab, q o ‘llari bilan oldinda suzayotgan o ‘rto g ‘ining yukxaltasini
ushlab oladi. A yni paytda oyoqlari bilan oldinga qarab siljishga
yordam berishi m um kin.
2. Ichiga som on, pichan, qam ish yoki m ayda shox-shabba
to ‘ldirib o ‘ralgan 2 ta tugun bir-biriga b o g ‘lanadi. U lar orasida
suvdan suzib o 'tish i kerak b o ‘lgan kishi k o ‘kragi bilan yotadi.
Tugunlarga b o g‘langan arqonni yaxshi suzuvchi tortib, suzishni
bilm aydiganni kerakli joyg a yetkazadi.
3. Sayohatchilar y o ‘lga olgan palatkalar ham suvdan o ‘tishga
ishlatilishi m um kin.
Palatka yerga to ‘shaladi, o ‘rtasiga yengil, katta hajm li
m aterialdan k o ‘proq q o ‘yilib, ichiga suv o ‘tm aydigan qilib tig ‘iz
o'ralad i va arqon bilan b o g‘lanadi. B arqaror boMishi uchun sol
ustiga taxta yoki xodalardan yasalgan rom q o ‘yiladi (18-rasm ). 2-3
ta palatkadan iborat b og‘lam odam ni yoki buyum lam i bemalol
k o ‘taradi va uchi halqali arqon yordam ida oson tortib ketiladi.
Suzishni bilm aydigan yoki yom on suzadigan sayohatchilar
suvli to ‘siqdan o ‘tayotganda, xavfning oldini olish uchun ularning
yonida yaxshi suzuvchi o ‘rtoqlaridan biri b o ‘lishi kerak, um um an,
suzib o ‘tishda sayohatchilar ju ft-ju ft b o ‘lib taqsim langani m a’qul,
chunki zarur boMsa, o ‘rtoqqa yordam berish m umkin.
161
|
