13
th
- International Conference on Research in Humanities, Applied Sciences and Education
Hosted from Berlin, Germany
https://conferencea.org April 27
th
2023
29
beradi. Hamma ishni o‘zi bajarishga intiladi, o‘zi
bajargan ishga sevinadi, o‘z narsalarini
taniydi, o‘zini aniq bir jinsga mansubligini biladi, biror bir ishni mustaqil bajaradi.
Bolani boshqalar bilan muloqotda o‘zini tanishtirishga odatlantirish
ayni shu jarayondagi
muhim motivatsion jarayon hisoblanadi. Bu yoshda bolani yutuqlari uchun albatta maqtash,
yutuqlar kichikroq bo‘lsa ham e’tirof etish joizdir. Bu vaqtga kelib bola bosh bo‘ladigan
holatlarni tashkillashtirish jarayonini boshlash kerak, baho munosabati shakllanishining eng
muhim jarayonini shu vaqtda bolaga moslashtirish mumkin. 2-3 yoshli bolalarda tanbeh
berishdan o‘zini tiyish lozim. Chunki bu jarayon, baho munosabatining shakllanishiga salbiy
ta’sir ko’rsatadi. Bu yoshda muloqotda ochiq, ijobiy emotsional ruhiyat ustun, atrofdagilarga
asossiz tajovuzkorlik ko‘rsatmaydi. Asosiysi bu davrda bahoning boshqalarga achinish,
qayg‘urish, boshqa odamning emotsional holatini tushuna boshlash va shunga mos munosabat
bildirish jarayonlari yuzaga keladi. Bola bilan suhbatda hissiyotlarni ta’riflovchi so‘zlarni
qo‘llash barcha ota-onalar, tarbiyachi-pedagoglarga tavsiya etiladi.
Multfilm qahramonlarining bahoviy yorqinligini tahlil qilish, hissiyotlarni ifodalovchi so‘zli
o‘yinlardan foydalanish, kayfiyat va his tuyg‘ular haqidagi hikoyalar va she’rlarni o‘qish baho
munosabatining shakllanishi bosqichining ushbu
davri ayni shu yosh davrida
mujassamlashgandir.[4]
Motivatsion munosabatning rivojlantirish uchun, bola bilan o‘yin mobaynida boshqalar bilan
hamkorlik qilishni shaxsiy namuna asosida namoyish etish,
muloqot jarayonida chegara
belgilash, bolani boshqa bolalar bilan taqqoslamaslik lozim.
Bola bu davrda istak va iltimosni ifoda etadi, kitob o‘qib berishlarini so‘rashi mumkin, rasmlar
bo‘yicha kitobni taniydi. Bu jarayonlarning barchasi unda baho munosabatining
shakllanayotganidan darak beradi.
Bu davrda bolaning so‘z boyligini turli didaktik o‘yinlar, kuzatuv va tomoshalar orqali boyitib
boorish, kitob xarid qilishda bolaga tanlash imkonini berish lozim.
Bolani ayni shu yoshda kichik yutuqlari uchun doim rag‘batlantirish kerak. Sevimli kitobi va
rasmlarni taniydi, bu ham bu davrdagi baho munosabati shakllanishining yaqqol namoyishidir.
2-3 yoshli bolalarda ertaklardagi jarayonga o‘z hissiyotlarini bildirish, sevimli qo‘shiqlarini
tinglash ko’nikmalari shakllanadi.Bu yoshdagi bolalarda musiqiy
baholash qobiliyatlari
shakllanadi, bolalar musiqiy instrumentlarini chaladi. Dramatizm rivojlanadi va bolalar
teatrga qiziqish bildiradilar. O‘ziga moslab kiyim tanlaydi, bu
jarayon bolalarda bahoviy
munosabatlarning munosib xarakterda rivojlanayotganidan darak beradi. Shu o’rinda “Yoshi
ulg’aygan sayin, ularning tanlovi muhim ahamiyat kasb etadi. Bola onasidan kiyimining rangi
va modelini tanlashda unga murojaat qilishini xohlaydi. Bundan tashqari, ushbu davrda bolalar
o’zlarining kiyimlarini kiyishlari kerak. Bolaga kiyinishda yordam berish rivojlanishiga zarar
yetkazish va uni kattalar shaxsiga bog’liq qilish. Shuning uchun kiyinish va yechinish oson
bo’lgan kiyimlarni tanlash bolaning ishini osonlashtiradi va shu bilan unga muvaffaqiyat
qozonishdan zavq bag’ishlaydi.”[3]
